Origjina dhe Historia
Haplogroup E1b1b (formerly E3B) reprezanton migrimin e fundit të madh nga Afrika në Evropë. Ai besohet të ketë shfaq së pari në Horn të Afrikës rreth 26,000 vjet më parë dhe të jet shpërndarë në Afrikën e Veriut dhe në Lindjen e Afërme (Near-East) gjatë fundit të Paleolitit dhe periudha Mesolitit. Linja E1b1b janë të lidhura ngushtë me përhapjen e gjuhëve Afroasiatice.
Diversiteti me i lartë gjenetik i haplogroup E1b1b është vërejtur në verilindje te Afrikës, Sidomos në Etiopi dhe Somali, të cilat gjithashtu kanë monopolin e degëve të vjetra dhe të rralla si M281, V6 ose V92. Etiopians dhe Somalians i përkasin kryesisht variantit (subclades) V22 dhe V32 (downstream të V12) por posedojnë edhe një pakicë të variantit (subclades) M81, M123, dhe V42. Ndër variantat (subclades) kryesore të E1b1b vetem variantat v13 dhe V65 mungojnë në Horn të Afrikës, dhe ndoshta origjinën e kan ne Afriken veriore (V65) ose Levant Jugor (v13).
Haplogroup E1b1b mund të janë shoqëruar me zhvillimin më të hershme të jetesës Neolitike dhe ardhjen e bujqësisë, i cila besohet se deri tani ka lindur në Gjysmëhënë-Pjellore (Fertile Crescent), por mund të jet zhvilluar me heret ne pjese te Veri-Lindjes te Afrikes qe tani jan të mbuluara nga shkretëtirat e Sahares. Bujqësia eshte përhap nga Lindja e Afërme (Near-East) në Europë, në fillim kryesisht ovicaprid dhe blegtoret (cattle herders). Burrat E1b1b (shoqëruar nga meshkujt G2A, J dhe T) duket se kanë qenë të lidhur se paku me përhapjen me vazat e ngjyrosura (painted pottery) gjat Neolitit nga Levant në Ballkan (Thessalian neolitike), dhe me kulturën Cardium Pottery (5000-1500 pes) në Mesdheun Perëndimor. E vetmja dëshmi konkrete për këtë në këtë moment është prania e variantit (subclade) E-v13, e zakonshme në ditët e sotmen ne Ballkanin Jugor, dhe shembulli Neolitike qe eshte gjet në Veri-Lindje të Spanjës qe eshte 7000 vjet i vjeter, e cila u testuar nga Lacan (2011) . Origjina Afrikane e disa bagëtive Neolitike u konfirmua nga Decker (2013), i cili ka raportuar se kafshet posedojnë hybridizim (introgression) Iberik dhe Italik nga Taurine Afrikane (Lloj lope qe ka origjinen ne Afrik).
Duke gjykuar nga frekuenca moderne, E1b1b do të kishte qenë një prej haplogroupit me te madh ne Near Eastern qe lidhet me përhapjen e bujqësisë në Evropë. Ajo është e vetmja haplogroup Pranë Lindore (Near Eastern) qe gjendet mesatarisht në të gjithë Evropën, edhe në Norvegji, Suedi, Finlandë dhe vendet Baltike, të cilat janë te dukshme nga mungesa e haplogroups tjera neolitike G2A (bar e G2a3b1 indo-evropiane), J1 dhe T (përveç në Estonia).
Linja E1b1b do te kete qen pjesë përbërëse pothuajse per të gjitha kulturat e mëvonshme Neolitike në Evropë, edhe pse jan vetëm një pakicë e vogël në Skandinavi, Europën Veri-Lindje dhe te Pontikut Stepe. Edhe pse E1b1b reprazanton migrimin e fundit te madh nga Afrika, Individët E1b1b mund të ken qenë ndër njerëzit e parë qe kanë fituar alleles për lëkurë të qelet. Evropiane gjuetar-mbledhës (Hunter Gatherers) ishin ende me lekur te erret vetem pas 7000 vjet më parë (Olalde et al. 2014), ndërsa fermerët e hershme Neolitik nga Lindja e Afërt (Near East) posedonin alleles per lekur te qelet qe gjenden sot në Evropianët modern. Ata fermerë Neolitike do kanë përfshirë anëtarët e haplogroup E-v13 (konfirmuar) si dhe E-M34 (nxirret). Është ende e paqartë saktësisht kur dhe ne cilin haplogroup jan zhvilluar alleles per lekur te qelet, por ka qenë e supozuar që dieta e dritherave e prur nga bujqësia mund të ketë shkaktuar mangësi në vitaminë D, e cila eshte marrur tradicionalisht nga peshku dhe mish nga gjuetarët. Mutacionet për lëkurë të qelet kan ber perzgjedhje positve ndër bujq neolitike për të stimuluar prodhimin e vitaminës D nga rrezet e diellit në mënyrë që të kompenzonin për mungesën e mishit. Per ironi, fermerët mund të ken qen te paret Evropian me lekur te qelet pjesatarisht me orgjin te ardhur kohëve te fundit nga Afrika Veri-Lindore.
Zgjerimi i bujqësisë nga Lindja e Mesme për në Evropë (9500-3800 pes)
Grekët e lashtë kan kontribuar në përhapjen e E1b1b në vende te tilla si: Qipro, Sicili, Itali jugore, Liguria, Provence, dhe Spanja lindore, ndërsa Phoenicians dhe Carthaginians kan pru më shumë E1b1b në Qipro, Maltë, Sicili, Sardenjë, Ibiza dhe Iberia jugore. Migrimet Brenda Perandorisë Romake ndoshta kan luajtur një rol, edhe pse një të vogël, në rishpërndarjen e E1b1b në Evropë.
A kaloj E1b1b direkt nga Afrika Veriore në Evropë për shkak të ndryshimit të klimës?
Është ende e paqart kur halpogrupi E ka hy ne Evropë. Shembujt më të hershme parahistorike qe njihen deri më sot është një E-v13 nga Katalonjës që daton nga 5000 pes. Pra, ne e dimë me siguri se E1b1b ishte i pranishëm në Evropën Jugore ë paktën që nga Neoliti hershëm. Megjithatë, Mundësia e migrimeve të tjera të E1b1b në Evropën Jugore gjatë Paleolitit të vonë apo Mesolithic nuk mund të përjashtohet.
E1b1b në Iberia
Është shumë e mundshme që subclade E-M81, qe gjindet ne numer te madh ne Afriken Veri-Perendimore u vendosë në Iberia para arritjes se belgtoreve (cattle herders) Neolitik nga kultura Cardium Pottery. Në ditët e sotme E-M81 është shumë më e shpeshtë në Iberin perëndimore sesa kudo tjetër në Evropë apo Lindjen e Afërt (Near East). Mund të argumentohet se E-M81 erdhi gjat mesjetes me pushtimin e Spanjes prej Moors. Por pastaj E-M81 do të gjendet kryesisht në Iberia jugore, dhe sigurisht jo në Veri-Perëndim, e cila kurrë nuk u pushtua nga myslimanët. Në fakt përqindja më e lartë ne Iberia e M81 është gjetur në rajonin verior të Cantabria, vendi më i strehuar në gadishullin, e cila ka-qenë e banuar që nga Paleolitit vazhdimisht. Cantabrians modern shumicë dërrmuese i përkasin linjave te mtDNA H, HV, V dhe U5, dhe nga tre shembujt të testuara nga Cantabria Paleolitike gjithë i përkasin njërës prej këtyre haplogroup, një shenjë e vazhdimësisë gjenetike E-M81 nënkupton se mund të ishte i pranishëm në rajon gjat asaj kohe.
Përveç kësaj, disa vendbanime Neolitike në Spanjë kanë dhënë disa shembuj të mtDNA Afrikane (p.sh. L1b1 në Andaluzi, L2 ne vendbanime Baske, dhe L3 ne Valencia). L1b1 është specifik për Afrikën Perëndimore dhe nuk mund të ketë ardhur me fermerët Pranë Lindore (Near Eastern). Si pasojë, E-M81 duhet të ken ardhe ne Iberia gjatë kohes Neolitike. Megjithatë, dihet qe kultura Neolitike nuk është e njohur të ketë origjinën në Magreb, ajo do të bëjë më shumë kuptim nëse E-M81 erdhi gjatë Paleolitit të Vonë.
Në fundit te akullnajave maksimale, niveli I ujit ishte me I ulet se 120 metra, sesa jan sot, dhe ngushtica e Gjibraltarit ishte vetëm disa kilometra e gjerë, duke lejuar edhe barka më primitiv për të kaluar atë me lehtësi. A është thjesht një rastësi që gjurmë fundit te deshmuara te njeriut Neandertal në Iberia (në fakt në vetë Gjibraltarit) daton nga 24,000 vjet më parë, një kohë të shkurtër para fundit te akullnajave maksimale? Zhdukja e tyre mund të jetë rezultat i përthithjes nga një një Homo Sapiens nga Afrika e Veriut? Gjurmet e fundit te Neandertaleve ne Iberi tregojnë disa shenja të hibridizimi me Homo Sapiens. Duke pasur para sysh faktet e padiskutueshme te Homo Sapiens qe konolizuan Evropën Paleolite nga Lindja e Afërt (Near East), por edhe kolonizimit nga Afrikanet Veri-Perendimor është shum bindese.
E1b1b në Italin e Jugut dhe në Ballkan
Dikush mund të pyes veten se pse E1b1b është më e zakonshme në jug të Ballkanit (Greqia përfshihet) dhe Italinë e Jugut se kudo në Lindjen e Afërt, përveç në Egjipt. Për më tepër, forma dominuese e E1b1b në Evropën Juglindore është E-v13, një variant (subclade) qe mungon ne Horn të Afrikës dhe eshte vetëm i pranishëm në frekuenca të ulëta në Afrikën e Veriut (ku kulmin në Libi), Levant dhe Anadoll Perëndimore. Zakonisht supozohet se E-v13 dhe linja të tjera E1b1b erdhën në Ballkan nga Anadolli nëpërmjet Levantit Jugore gjatë Neolitit, dhe se frekuenca e lartë e E-v13 qe shkaktuar nga një efekt themeluesi (founder effect) ndër kolonizatorë. Një hipotezë alternative është që E-v13 ka emigruar direkt nga Afrika e Veriut në Evropën jugore, duke kaluar Mesdheun nga Tunizia në Sicili, pastaj në Itali dhe në jug të Ballkanit.
Sahara ka ndryshuar shumë herë nga një vendbanim i gjelbër në një shkretëtirë të nxehtë dhe e thatë në 20.000 vitet e fundit. Ajo ishte aq e thatë si sot në fund të fundit te akullnajave (Ice Age) 13.000 vjet më parë, dhe me ngrohjen e temperaturave shkaktohen reshjet tropikale përsëri nga 10,000 deri në 7,000 vjet para. Thatësirat qe existojn sot fillojn rreth 6.200 vjet më parë. Kjo seri e transformimeve të rënda të mjedisit të tyre kishte një efekt vertet te madh mbi Indigjene (E1b1b) njerëzve, shkaktimi i rritjes se popullatës gjatë mijëvjeçarëve të gjelbër pas fundit te akullnajave maksimale, pastaj përsëri gjatë periudhës Neolitike, dhe duke nxitur migrime ne klima ma te buta mbas ndaljeve te shirave. Rajoni më i prekur nga shkretëtirave do të ishte rreth Libis moderne. Maghreb Veriore gëzon mbrojtjen e maleve që ndaloi përparimin e shkretëtirës. Egjipti kishte Nilin dhe delten e saj. Si rezultat, në qoftë se thatësirat i detyruan Afrikanët Verior për të kaluar Mesdheun në një kohë apo një tjetër, ata shumica ndoshta do të kishin kaluar në Sicili se pari.
Në një skenar të tillë, Afrikaneve Verior kryesisht do t'i takonte haplogroupi E-V13, por variante (subclades) tjera mund të ken shoqruar, përfshirë E-M81. Nëse një efekt themelues (founder effect) shkaktoi frekuencën më të lartë të E-v13 në Evropë ajo do të kishte ndodhur gjatë migrimit nga Afrika në Sicili. Kjo do shpjegonte pse E-v13 është më e zakonshme sot se në Libi se kudo në Lindjen e Afërt (Near East), dhe pse E-M81 gjendet në Itali dhe në Ballkan. Prania e vogël e E-v13 (dhe ndoshta edhe E-M81) në Lindjen e Afërme (Near East) mund të shpjegohet nga prezenca jashtëzakonisht ë gjatë e Grekeve në Mesdheun lindor nga koha e Aleksandrit të Madh deri në fund të sundimit bizantin mbi rajon gjatë mesjetës.
Dëshmia më e fortë në favor të E1b1b e kalimit direkt nga Afrika e Veriut në Jug të Italisë është se ajo ka përzierje Afrikane më shumë se Ballkani, Greqia apo Anadolli. Kjo është e vërtetë e përzierjes (admixture) Afrinane Veri-Perendim dhe perzierjes (admixture) se Afrikës Lindore (Red Sea admixture).
Fermerët Neolthic që migruan nga Levant në jug të Ballkanit do të ken pru kryesisht përzierje Jugperëndimore Aziatike me linja të tilla si E-M34, E-V22, E-V12, G2A, J1 dhe T, dhe ndoshta disa më shumë E-v13. Incidenca e ngritjes se E1b1b në Ballkan, Greqi dhe Italin e Jugut do të ketë dy origjina të ndryshme: një migrimi prej Tunsis ne Jug te Italis pastaj në Ballkan gjatë Paleolitit të vonë, dhe me vone migrimin e blegtoreve (herders) dhe fermerët Levantin nëpërmjet Anadollit gjatë Neoliti te hershëm. Thessalian Neolitik do te jen perzi, si në shumë vende të tjera, si bashkim i emigrantëve Pranë Lindore (Near Eastern) dhe ato indigjene. Në këtë rast dy palet mund te ken bajt një përqindje të konsiderueshme të linjes E1b1b.
Hipoteza e vendosjes se E1b1b ne Italin dhe Ballkan që nga e Paleolitit të Vonë gjithashtu do të shpjegojë:
1) ... pse Italianet e Jugut janë shumë dolicocephalic (koke zgjatur) si Afrikanet-Veriorë (dhe Iberians), ndërsa italianët e Veriut janë mjaft brachycephalic (koke gjere) si Evropianët Qendrore, Evropianet Lindor, dhe Aziatikët Perëndimore. Një migrim i drejtpërdrejtë nga Afrika Veriore në Jug te Italisë do të kishte rezultuar jo vetëm në përzierje më të lartë Afrikane në italianët e Jugut, por edhe në një si morfologji. Grekët janë ndërmjetë sepse janë përzier me fermerët Neolitik koke-gjere nga Azia Perendimore . Më tej në Veri te Ballkanit koke-gjeret fituan duke ju falenderu kombinimit te migrimit te Aziatikeve Perendimor dhe Evropianeve Lindor (duke përfshirë edhe Indo-Evropian).
2) ... mungesa pothuajse e plotë e trungut tjetër Paleolitike (sidomos i2) nga Italia jugore dhe qendrore, përveç në Sardenjë, e cila me sa duket Afrikanet Verior nuk u vendosen gjat periudhes Paleolitike IST për shkak të distancës nga bregu më i afërt. E njëjta vlen edhe në Greqi, Maqedoni, Shqipëri, etj linja I2a1b erdhë vetëm mes Epoka se Bronzit (trakët, ilirët) dhe nga mesjeta (sllaveve). Pse linja indigjene Paleolitite do të fshihen nga Ballkani dhe ne shumicen e Italis me ardhjen e fermerëve Pranë Lindore (Near Eastern), por mbijetoi dhe mbeti prejardhja dominuese në Sardenjë, e cila ishte një qendër e rëndësishme Neolitike që i përkasinin Pottery Cardium kultur njejt si pjesa tjetër e Italis?Shpjegimi më i mirë është se E1b1b ishte prejardhja dominuese Paleolite në Ballkan dhe Itali Përveç Sardenja, prandaj dhe nuk u spastruan fare .
Pesë variante (subclades) kryesore të E1b1b (V12, v13, V22, M81, M123) kan origjinën në verilindje te Afrikës para Neolitike. Si pasojë shumica e tyre janë të pranishme pothuajse në të gjitha rajonet ku E1b1b është gjetur. Një përjashtim është Norvegjia, Suedia dhe Finlanda, ku vetëm E-v13 duket të jetë i pranishëm.
Frekuenca e variantit E (subclades) kanë ndryshuar gjeografikisht me kalimin e kohës për shkak të efekteve të themeluesit (founder effect) në popullatat Neolitike, dmth migrimi i një grupi të vogël e të ardhurve që mbante prejardhjen babai mes të cilëve një ishte shumë më e përhapur se çdo të tjerët. Shembuj të efekteve themelues përfshijnë E-V12 në jug të Egjiptit, E-V13 në Ballkan, në Somali E-V32, E-V65 në bregdetin mesdhetar të Afrikës, dhe E-M81 në veriperëndimin e Afrikës
http://www.eupedia.com/europe/Haplogrou ... -DNA.shtml[/QUOTE]
