Arvanitet

[Arbëri]

LIBRI GJURMË TË LETËRSISË SË VJETËR TË SHQIPTARËVE TË GREQISË 1860-1889

PS.Unë provoj gjdo herë ta sjell scriptin sikurse këtu : viewtopic.php?f=38&t=215&start=210 me ''pdfviw'' por nuk del kurrë ke une , hmm .. Çka duhet bërë ?

[Arbëri]

E bëre me ''pdfwiev'' Arta ?
Doja edhe te thema Skenderbeu në dy postimet e fundit ..

[Zeus10]

LIBRI GJURMË TË LETËRSISË SË VJETËR TË SHQIPTARËVE TË GREQISË 1860-1889

PS.Unë provoj gjdo herë ta sjell scriptin sikurse këtu : viewtopic.php?f=38&t=215&start=210 me ''pdfviw'' por nuk del kurrë ke une , hmm .. Çka duhet bërë ?

[alfeko sukaraku]

po pregatis disa matriale nga "historia e gjuhes greke" edhe me ben pershtypje qe shqipja kalohet e papermendur fare ne te dyja punimet akademike qe kam ne dore.megjithate kur te vij ora ti hedh ne forum keni per tu cuditur me historin e gjuhes greke , histori qe nuk vertetohet kurre si gjuha e folur e popullit, gjuhe e cila ishte dhe mbetet e panjohur deri pak kohe me pare kur "greket" u detyruan te mesonin gjuhen e shkolles-gazetes-radios -televizionit-ushtris etje etje

[Arta]

[Arbëri]

Deri në shekullin XIX, në Greqi flitej SHQIP

Pak kush nuk do të mbetej i habitur nga një pohim i tillë.

Në ditët e sotme, nënvizohet “shkencërisht” mendimi i “historianëve”, se arbërorët në Greqi, janë popullsi e ardhur dhe tashmë e asimiluar. Bile po të kërkoni në Google në zërin “Arvanitas” në kreun “histori”, do të lexoni se ka mendime të historianëve, që i quajnë pasardhës të grekëve origjinal, të cilët vetëm “intermediately”(për një farë kohe) u shqiptarizuan.

Admirali Pavlos Kountouriotis - Presidenti i parë i shtetit grek, arvanitas. Hero kombëtar i shtetit grek dhe i zgjedhur president 2 herë rrjesht.

Sot, po bëhen përpjekje për të na bindur, se edhe në jugun e Shqipërisë, jeton një shumicë e «popullsisë autoktone greke».



Atëhere studiuesi Aristidh Kola guxon të thotë atë, që pak kush, jo vetëm në shtetin helen por as edhe në Shqipëri, nuk ia nxe goja : « Në se i nxjerrim jashtë këta arvanitas, nuk do të mbetet asgjë nga grekët dhe Greqia ! »

Ku qëndron e vërteta?

Studiuesi i shkencës së Historisë, Marc Bloch, në veprën e tij « Mjeshtria e Historianit » shprehet : «Qytetrimi ynë do të ketë kryer një përparim të pamatë, ditën kur fshehja, e ngritur në metodë veprimi…do t’ia lëre vëndin shijes së informimit » (f84M.B. ) Atëhere rruga më e mirë, është t’iu drejtohemi fakteve historike. Ja ç’farë faktesh na vijnë nga udhetare, studiues, bashkohës të shekujve të fundit….

“ Ceva (studiues arvanitas në “Historia e Tebës”):”Dihet se gjatë dhe pas luftës kombëtare deri në 1880, në Atikë dhe qytetet e Megarës e Athinës flisnin shqip, dhe pak njerëz dinin dhe flisnin greqisht. ” (f164A.K.)

“…E gjithë Greqia më 1850 fliste shqip. Shateaubriand, Lamartini, Edmond About dhe të gjithë ata, që e kanë vizituar Greqinë atë kohë, të gjithë pa përjashtim kanë shkruar se në të vërtetë, duhet të cilësohet si Shqipëri” (f.213R.A.)

“ – Asgjëkundi gjetkë, më tepër se sa në mbretërinë greke s’flitet gjuha shqipe, kërkund s’rrjedh kaq gjak shqiptari, sa në damarët dhe arteriet e kësaj popullate. Në Greqi shqiptari është në atdheun e tij (f7K.K.)

“…që nga epoka e lashtë deri te Pavarsia e Greqisë më 1821-30 të erës sonë, nuk ka pësuar në këtë vënd asnjë ndryshim…greqishtja njihej dhe flitej vetëm nga një pakicë tepër e vogël (f. 272-273R.A.)

« Parlamenti Kombëtar i Greqisë në Argolide me mbretin Otton më 1832 dhe gjatë një dhjetvjeçari bisedonte në gjuhën shqipe, ndërsa rendi i ditës hartohej greqisht » (f 6K.K.)

« Deri në vitin 1912, admirali Pavlo Kullurioti, Presidenti i parë i Republikës greke, jepte urdhëra në gjuhën shqipe. (f 538A.K.)

Gjenerali Theodoros Pangalos - Presidenti i dytë i shtetit grek, arvanit.


Mund të rendisim edhe shumë dëshmi të tjera në këtë drejtim.

Këto dëshmi, jo vetëm që nuk përmënden nga ana e historiografisë sonë, por shpesh nga akademikët dhe sidomos « analistët » dhe « gazetarët »(pa përgjithsuar), janë quajtur si «nacionalizma, qe ju ka ikur koha në shek XXI».
Por si u arrit, që kjo shumicë shqipfolëse, të kthehej në minorancë?

Kjo u bë realitet, për shkaqe të politikës ndërkombëtare.
Më 3 shkurt 1830, Kongresi i Londrës krijon një mbretëri të ashtuquajtur greke.

Vetë Anglia, qysh më 1830, nuk donte që mbretëria e re të kapërcente malin Parnas. Kjo, thoshte ajo, pasi nuk ka Grekë më pertej. Nga Parnasi në Pind, banorët janë pothuaj të gjithë Shqiptarë dhe Vllehë. Meqë raca greke, ose e greqizuar, nuk i kalonte 350 mijët, u pa e udhës që kjo mbretëri e vogël të shtrihej deri në Pind, dmth deri në gjirin e Prevezës dhe të Lamisë „(f435Zh.F.)

Janë disa faktorë, që e bënë gjuhën greke, gjuhë zotëruese të popullsisë në Jugun e Gadishullit Ballkanik mbas shekullit të XIX.

Faktori i parë ka qenë politika shfarrosëse që u ndoq ndaj popullsisë shqipfolëse, duke shfrytezuar besimin fetar.
- Lufta e nisur në vitin 1821 me synimin për t’u çliruar nga sundimi osman, u shndërrua në një luftë civile, e drejtuar kundër shqiptarëve musliman. Por ngjarjet e atyre viteve treguan, se nuk u kursyen nga kjo fushatë, as edhe shqipfolësit ortodoks.
- Së dyti, marrëveshja me Turqinë për shkëmbimin e popullsisë muslimane (turke) në shtetin helen, me ate greke (ortodoksë) në Turqi. « Popullsitë e reja hynë gjatë periudhës së krijimit të shtetit grek si dhe pas vitit 1922 (bëhet fjalë për shkëmbimin e popullsisë turke të Greqisë me popullsine greke të Turqisë. Në 1922-in sipas marrëveshjes dy palëshe ku 1 3000 000 banorë erdhën në Greqi dhe 500 mijë "turq" ikën në Turqi.
Pas 1922, vijnë në Greqi popujt grekë të Azisë së Vogël, të cilët sjellin zakone dhe tradita të reja në Greqinë deri atëhere të mbizotëruar nga arvanitasit (f 351 A .K.) Shumë shqiptarë muslimanë, duke i etiketuar si "turq", para dhe mbas Luftës së II-të Botërore, u zbuan me dhunë nga tokat e tyre, drejt Turqisë dhe vendeve të tjera përreth.
- Dhe së treti, përpjekjet për mosarsimimin në gjuhën e vatrës, e popullsisë shqipfolëse dhe lufta psikologjike që i bëhej asaj.

Një nga mjetet, për të shuar gjurmët e banorëve autoktonë shqipfolës, ka qënë edhe ndërrimi i emrave të fshatrave dhe qyteteve. Kjo u ligjërua me vendimin e Komisionit e Ndërrimit të Emrave e të fshatrave, i krijuar nga qeveria fashiste e Metaksait më 1936.
« Ja çfarë emrash shqip kanë patur deri në shekullin 19, katundet rreth Dodonës: Adrimisht, Bonile, Breshta, Brianishte, Burdar, Cakrovisht, Cuke, Dober, Frashtan, Gardhiq, Godist, Gramos, Kluboshar, Labçisht, Lozesht, Mushar, Mush, Pine, Perat, Perlep, Rrapçisht, Sul, Shotishte, Tishte, Velçisht, Vranje,Vraste etj. (Mexhit Kokalari« Republika » 7.01.2010)

Gjithashtu u ndalua vënia e emrave shqiptarë.
Deri para disa dekadash, në fshatrat arvanitase të Biotisë (dhe në pjesën tjetër të Greqisë) ekzistonin sa e sa emra helenë (arbërorë) si p.sh. Platon, Pindar, Epaminonda, Pelopida, Pluton, Aristidh, Themistokli dhe më pas u ndaluan pagëzimet me kësisoj emrash dhe u zëvëndesuan me emra hebraikë si: Joanis, Thomas, Jakovos, Maria etj (f 522A.K.)
Për të shuar çdo gjurmë të kësaj “shumice shqipfolëse”, shumë figura të njohura të periudhave, që nga lashtësia dhe deri në shk 19, që kanë bërë historinë e Greqisë, në tekstet historike paraqiten me origjinë të ndryshuar. Këto falsifikime e kanë zanafillën që në periudhën bizantine e deri në ditët e sotme.

“Shumë shpesh ka ndodhur që grekët t’i përvetsonin emrat e personazheve të shquara dhe t’iu shtonin një emër tjetër të gjuhës së tyre të gjinisë mashkullore” (f281N.V.)

Në Simpoziumin për periudhën fanariote, zhvilluar më 21-25 tetor1970 mbajtur në Selanik nga D.Soutzo, familja thesprote Gjika, emërtohet si familje princërore greke e Vllahisë dhe Moldavisë (f136P.P). Kohët e fundit u bë përpjekje e organizuar dhe perfundimisht e dështuar që të provohej se të gjithë këta heronj arvanitas (Kolokotrone, Grive, Andruce madje dhe Suliote) ishin vllehë! » (f480A.K.)

Ndryshimi i etnisë u është bërë jo vetëm figurave të shquara historike, por edhe fiseve të tëra shqipfolëse. Fisi i famshëm i suliotëve nga historiografia helene paraqiten si grekë. Për të fshirë faktet historike, metoda e ndjekur ka qënë ajo e zhdukjes së dokumentave të shkruara.

Nga fisi i gegëve thuhet se vijnë shumica e farave suliote dhe kjo do të ishte një pikëpamje e sigurtë, sikur qeveritarët me Maurin dhe Papakostën nuk do të digjnin arkivin e farës suliote të Boçarëve, që deri atëhere (1832) e ruante si një send të shenjtë Noti Gj. Boçari në Amfisë. (f 258A.K.)

Po sa është popullsia arbërore sot në shtetin Grek ?
Sipas Aristidh Kolës, Arvanitasit që ndodheshin në Greqinë e 1922, përbënin shumicën e popullsisë greke (f397 A.K.)
Ndërkohë që sipas të dhënave greke ,më 1928 vetëm 18, 773 qytetarë e quanin veten shqipfolës.

Historiani Sherif Delvina shprehet :Nuk bej gabim të them se janë rreth 2-3 milionë arvanitas në Greqi.

Si vendbanime të tyre tashmë njihen Beotia, Atika, Eubea, Morea e zona të tjera që megjithëse flasin shqip, nuk kanë të drejtë të kenë as edhe një shkollë për mësimin e gjuhës së tyre. Punë të madhe ka bërë At Anton Belushi, studimet dhe kërkimet e të cilit për arbëreshët e Helladhës, mund të themi pa ndrojtje, se janë një enciklopedi e popullsisë etnike dhe kompakte arbërore në Greqi. Atje dhe sot gjenden më tepër se 600 komunitete arbërore . (« Lidhja » nr.25 v1991)
Sipas të dhënave po të vitit 1991, shteti Grek njihte një shifër prej 50 mijë shqiptarofolës duke harruar sigurisht regjistrimin mbi baza etnike të popullsise, si dhe emigrantët e pas viteve 90. Në paraqitjen e librit të Thanas Moriatit, ishte edhe deputeti i Pasokut ,arvanitasi Teodor Pangallos, i cili tha: “Arvanitasit nuk mund t’i shtypte kush në Greqi, pasi ata udhëhiqnin Greqinë, ishin gjeneralë, kryeministra, presidentë dhe pronarë të kryeqytetit. Por vetë ata e “gëlltitën” të shkuarën e tyre ,sepse në mënyrë fanatike qenë të bindur se ishin grekë, dhe me ndihmën e mësuesve arritën ta zhduknin gjuhën arvanitase…” .Edhe në ditët e sotme, arbërorët përbëjnë një numër të rëndësishëm të popullsisë në shtetin helen.

Shumë prej tyre as që e dinë etninë e tyre të origjinës.Për këtë qëllim, ka vetëm një mjet: Të njihet e vërteta HISTORIKE !

[alfeko sukaraku]

nderhyrja e Bamir Topit ne ceshtjen e feve qe flasin gjuhe te huaja ne shqiperi ndoshta eshte nje lajm i mire qe do na bej te rilexojm e rikuptojm Pashko Vason-Naim Frashrin-Gjergj Fishten edhe At Zef Pellumbin per rolin e vertet te fes ne nje kombe.Presidentet qe permend mesiper ishin shqiptare edhe te tille mbeten fara e tyre, por ata ishin ortodoks edhe si rrjedhoj greke...ashtu si myslimanet qe quheshin turq fale besimit fetare.ky eshte ndryshimi i vogel e i thjesht por kali i trojes nder shqiptaret.

[Arta]

Students of Albanian school of Filat in 1942

[alfeko sukaraku]

http://farm5.static.flickr.com/4054/450 ... c7a3_b.jpg

Students of Albanian school of Filat in 1942

shoku
ekziston nje ndryshim i vogel edhe i parendesishem per ne shqiptaret,por jetik per ekzistencen greke.keta qe pasqyrohen ne fotografi jane Came edhe mysliman, ndersa arvaniteti ishin ortodoks kryesisht...ashtu sic kishte edhe came ortodoks si xhavelajt-bocaret etje

[Arta]

Arvanitet e Mazit - 1915

[Arta]

Xristianoi Arvanites enantion Mousoulmanwn Arvanitwn
Arvanitet kristjan kundra Arvaniteve myslyman


Ja pra kjo ishte lufta qe ndau Arberine

[Arta]

Arvanit at akropoli 1903

[Arbëri]

The Kolokotronis map of modern "greece"

[Arbëri]

[Arbëri]

Botimet e para në gjuhën shqipe të dhiatës së re 1824, 1827, 1858

Arben Llalla

Në historinë e letërsisë shqiptare shumë pak shkruhet për kontributin e shqiptarëve të Greqisë që grekët i thërrasin Arvanitas në drejtim në fushën e letërsisë. Aty thuhet vetëm për kontributin e Anastas Kulluriotit dhe Panajot Kupitorit, por edhe për këta dy figura të shquara flitet shumë pak. Kjo ndoshta sepse studiuesit që kanë përpiluar këtë libër nuk kanë patur mundësinë për të kërkuar nëpër arkivat greke që ende zyrtarisht nuk janë hapur për studiuesit e vërtetë që merren me çështjen shqiptare. Nga gjurmimet e viteve të fundit janë gjetur shumë gazeta, broshura, libra të cilat janë shkruar në fillim të shek.XIX në gjuhën shqipe, por me shkronja greke. Shumë nga këto materiale me vlera për gjuhën shqipe nuk janë bërë ende të njohura për lexuesin shqiptare dhe mendoj që ka ardhur koha që të dalin në dritë duke mos i lënë nëpër bodrumet e ndonjë biblioteke shqiptare dhe të huaj duke i mbuluar pluhuri i harresës. Nëpër shumë biblioteka në Greqi gjenden libra për shqiptarët, historinë dhe gjuhën të shkruar në gjuhën shqipe me shkronja greke. Kjo tregon se shqipja e folur dhe e shkruar kishte një shtrirje të gjerë në Greqinë e shek.XIX deri në fillim të shek.XX, kur edhe fillon propaganda ekstremiste frontale për të sulmuar çdo gjë shqiptare në Greqi. Kështu, strukturat e shtetit grek filluan konservimin e librave që flitnin për krenarinë shqiptare. Këto libra mbetën me vite të tëra pa u publikuar, pa u studiuar duke krijuar një boshllëk të madh për letërsinë dhe shkrimin shqip në Greqi.

Një ndër këto libra është DHIATA E RE e botuar në vitin 1824 në gjuhën shqipe të përgatitur nga Dr.Vangjel Meksi. Bëhet fjalë vetëm për pjesën e Shën Mateut. Dhiata e Re botim i vitit 1824 është ndoshta botimi i parë në gjuhën shqipe. Ajo përbëhet nga 188 faqe të shkruara në gjuhën greke dhe në gjuhën shqipe me shkronja greke. Dhiata e Re më 1827 do të ribotohej e plotë në kujdesin e Kryepeshkopit të ishullit të Eubesë Grigor Gjirokastritit. Ishulli i Eubesë banohet ende sot nga një shumicë popullsi greke me origjinë shqiptare ose siç thirren nga grekët arvanitas.

Dhiatën e Re, botim i vitit 1827, në Korfuz e përktheu dr.Vangjel Meksi(1770-1823) i cili ishte mjek i Ali Pash Tepelenës. Vangjel Meksi kishte lindur në Labovë të Gjirokastrës, mësimet e para i mori në shkollën e vendlindjes ndërsa shkollën e mesme në Janinë për të vazhduar studimet universitare për mjekësi në Napoli të Italisë. Dashuria për gjuhën shqipe e shtynë mjekun Meksi të bënte përpjekje për botime të librave në gjuhën shqipe gjë që në ato vite ishte shumë e vështirë, por të nevojshëm. Në vitin 1821 me porosi të Shoqërisë Biblike londineze (Protestante), shqipëroi Dhiatën e re, pas dy vitesh përkthyesi Vangjel Meksi do të vdiste duke mbetur puna e pa përfunduar. Pas disa vitesh më 1827 do të ishte një shqiptar tjetër që shërbente në kishën ortodokse greke në Eube, Kryepeshkop Grigori që do të kujdesej për botim e Dhiatës së Re të përkthyer nga laboviti Vangjel Meksi. Ky libër fetar i botuar në vitin 1827 në Korfuz më shumë do tu shërbente shqiptarëve për të lexuar në gjuhën shqipe se sa afrimin e tyre me kishën kristiane. Duke patur parasysh se në fillim të shek.XIX filloji lëvizja letrare shqiptare që njihet në histori si periudha e Rilindjes Kombëtare.

Dhiata e re e 1827 është në dy gjuhë greqisht dhe shqip me shkronja greke, shkronja që ende sot i përdorin arvanitasit në Greqi kur botojnë revista dhe librat e tyre për të ruajtur gjuhën e të parëve. Ky libër ka 839 faqe numër rendor dhe për botimet e kohës kemi të bëjmë me një libër voluminozë. Shumë studiues pretendojnë që Dhiata e Re e botuar në Korfuz në vitin 1827 është botuar në dy vëllime sipas kërkesës të Kryepeshkop Grigorit, por gabojnë sepse unë këtë libër e kam gjetur vetëm në një vëllim të plotë, pra me 839 faqe i ndarë në dy pjesë. Ndërsa në vitit 1858 u botua vetëm pjesa e parë, të paktën deri më sot kam gjetur vetëm këtë pjesë të ribotuar në Athinë. Këtë e them me bindje të plotë sepse kopjen e këtij botimi shkruhet qartë në faqen e parë se bëhet fjalë për pjesën e parë që përbëhet prej 375.

Në Dhiatën e Re të botuar në Korfuz më 1827 në faqen 374 mbaron pjesa e parë dhe fillon pjesa e dy e librit. Pjesa e parë siç e thamë më lart u ribotua më 1858 në Athinë.

Por përse dr.Vangjel Meksi dhe Kryepeshkop Grigori punuan dhe u kujdesën në fillim të viteve 1820 për botimin e një libri fetar Kristian në gjuhën shqipe? Kur dihet në ato vite bëhej luftë për mbijetesë si komb dhe për shqiptarët pak rëndësi kishte feja për ta.

Mund të thuhet lirisht se dr. Meksi dhe Kryepeshkop Grigori nuk u kujdesën për botimin e Dhiatës së re në gjuhën shqipe për të holla, as se e kishin detyrë fetare, por dashuria për gjuhën amtare shqipe. Në këtë mënyrë ata jepnin kontributin e tyre që shqipja të mos vdiste, të mos asimiloheshin shqiptarët e Greqisë. Ata ishin të vetëdijshëm në ato vite se puna që po bënin ishte me rreziqe të mëdha për vetë faktin se grekët bënin çmos për asimilimin e ortodoksëve shqiptar. Një luftë që edhe sot nuk është ndalur, por vazhdon me forma të ndryshme.

Pas 45 vitesh gjuhëtari Kostandin Kristoforidhi në vitin 1872 do të botonte në gjuhën shqipe me shkronja latine DHIATËN E RE në dialektin e gegërishtes në Stamboll(Kostandinopojë). Një botim shumë i përsosur dhe i kuptueshëm për lexuesit. Puna e Kostandin Kristoforidhit në botim e Dhiatës së Re të vitit 1872 është e lavdërueshme sepse edhe pse ai kishte studiuar në bankat e shkollës greke dhe i përkiste gjeneratës të cilët e shkruanin gjuhën shqipe me shkronja greke ai me një punë të madhe na solli një vepër të shkruar shqip me shkronja latine duke e tërhequr vëmendjen se gjuha shqipe duhet të shkruhet vetëm me shkronja latine.

Ne nuk duhet ta shohim sot botimet e Dhiatës së Re dhe librat e tjera fetarë të botuar në shek.XIX në gjuhën shqipe si vepra fetare, por si libra me vlera të larta gjuhësore dhe historike sepse ato libra bënin të mundur që besimtarët të lexonin lutjet në gjuhën amtare. Ato libra fetar kanë ndihmuar sado pak në ruajtjen e gjuhës shqipe dhe nxitur më tej edhe botime të mirëfillta letrare duke e mbaruar misionin e tyre në Kongresin e Manastirit në nëntor 1908 dhe në themelimin kishës e Autoqefalisë ortodokse shqiptare në vitin 1922.