Lajme Arkeologjike/Historike

[TeuAL]

Legjenda Kelte e forteses se mbretit Vortigern

Ne librin:
-------------------------------------------
Saxons, Vikings, and Celts: The Genetic Roots of Britain and Ireland
Bryan Sykes
W. W. Norton, 2006 - History
------------------------------------------
tregohet legjenda mesjetare e ndertimit te nje fortese Kelte e cila ngjason shume me legjenden Shqiptare te forteses se Rozafes. Ja cfare thote shkurtimisht legjenda:

Legjenda e forteses se mbretit Vortigern Vorteneu (c.AD 370-459)
--------------------------------------------------------------------------
Vortigern, nje mbret i Kelteve, perpiqej te ndertonte nje fortese ne Uells por pa sukses sepse cdo dite, cfare ndertohej diten shembej gjate nates. Te diturit e oborrit i sygjeruan nje flijim njerezor n.m.qe keshtjella te hidhte shtat. Pas kerkimesh u zgjodh per flijim djaloshi profet Merlin. Merlini e spjegoi shembjen e mureve te keshtjelles me faktin qe ne ate vend toka ishte e paqendrueshme sepse aty ndodhej nje liqen nentokesor. Prandaj nuk duhej flijim njerezor por tharja e liqenit dhe me tej gjetja aty e dy zgavrave shkembore ku flinin dy dragoj qe duheshin zgjuar etj. etj
---------------------------------------------------------------------

Kam pare ne YouTube, ka ca kohe, rapsod me lahute qe kendon legjenden e forteses se Rozafes. Nuk e gjej dot me adresen www. Nuk di ku mund ta degjoj perseri.

[TeuAL]

Kam pare ne YouTube, ka ca kohe, rapsod me lahute qe kendon legjenden e forteses se Rozafes. Nuk e gjej dot me adresen www. Nuk di ku mund ta degjoj perseri.

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit, qytet ky pa fortifikime ne ate kohe, qe i kerkonin ndihme per tu cliruar nga ushtria maqedonase. Te njejten gje kerkuan nga Valerius edhe banoret e Apolonise qe ishte e rrethuar nga maqedonet por qe rezistonte fale mureve rrethuese mbrojtese.

Ushtria e Filipit u mund nga ushtria romake. Markus Valerius dhe flota e tij dimeruan ne Orikum.

A ka deshmi arkeologjike qe mbeshtet historine e Livit?

Kampingu per dimerimin e ushtrise romake te periudhes republikane ishte nje fortifikim i perkohshem ku barakat(kasollet) e ushtareve rrethoheshin me nje mur prej dheu te lartesuar me shtylla druri. Kjo lexohet ne pjesen ngjitur nga libri "The Complete Roman Army", Adrian K. Goldsworthy, Thames & Hudson. Nje fortifikim i tille dimeror, i shekullit te trete para Krishtit, duhet te kete qene ndertuar nga ushtaret romake te M. Valeriusit ne Orik.

Nje shembull i ngjashem, por me i vone, eshte fortifikimi romak i zbuluar ne Lunt - UK(ngjitur).

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit, qytet ky pa fortifikime ne ate kohe, qe i kerkonin ndihme per tu cliruar nga ushtria maqedonase. Te njejten gje kerkuan nga Valerius edhe banoret e Apolonise qe ishte e rrethuar nga maqedonet por qe rezistonte fale mureve rrethuese mbrojtese.

Ushtria e Filipit u mund nga ushtria romake. Markus Valerius dhe flota e tij dimeruan ne Orikum.

A ka deshmi arkeologjike qe mbeshtet historine e Livit?

. . . vijon

Kampingu per dimerimin e ushtrise romake te periudhes republikane

Livi shkruan per ngjarje te vitit 214 para Krishtit dhe permend faktin qe Markus Valerius dhe flota e tij dimeruan ne Orikum pra kemi faktin qe ne Orikum u ndertua nje kamp romak dimerimi ne shek. III para Krishtit pra ne periudhen republikane te Romes.

Kam lexuar qe burimi kryesor per prani te rrenojave te kampeve te ushtrise romake te periudhes republikane eshte nje kompleks kampingjesh rreth qytetit Numantia ne Spanje. Nga libri qe vijon kam nxjerre(ne ngjitje) nje pamje nga punimet mbrojtese te nje kampingu te kesaj periudhe.

-------------- Libri ----------------
Titulli :The Army of the Roman Republic, the Second Century BC,
Autor : Mike Dobson
Publ. : Oxbow Books, 2007
------------------------------------
A ka te ngjashme ne Orikum ?

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit, qytet ky pa fortifikime ne ate kohe, qe i kerkonin ndihme per tu cliruar nga ushtria maqedonase. Te njejten gje kerkuan nga Valerius edhe banoret e Apolonise qe ishte e rrethuar nga maqedonet por qe rezistonte fale mureve rrethuese mbrojtese.

Kampingu per dimerimin e ushtrise romake te periudhes republikane ishte nje fortifikim i perkohshem ku barakat(kasollet) e ushtareve rrethoheshin me nje mur prej dheu te lartesuar me shtylla druri. Kjo lexohet ne pjesen ngjitur nga libri "The Complete Roman Army", Adrian K. Goldsworthy, Thames & Hudson. Nje fortifikim i tille dimeror, i shekullit te trete para Krishtit, duhet te kete qene ndertuar nga ushtaret romake te M. Valeriusit ne Orik.
Nje shembull i ngjashem, por me i vone, eshte fortifikimi romak i zbuluar ne Lunt - UK(ngjitur).

Skema e fortifikimit te kohorteve romake eshte ne ngjitje sebashku me pamjen e monumenteve te Orikut sipas GoogleEarth. Shihet qe Oriku eshte i ndare ne blloqe kuadrate dhe me rruge sipas skemes me kuadrate. Me duket se ngjasojne shume edhe ne orientimin. Cesari kur u largua nga Oriku per ne Pharsalus shkruan se la aty nje garnizon me tre kohorte romake, me qendrim te perhershem. Pra, kohortet kane ndertuar gjithcka i duhej nje kampingu te tille ashtu sic pershkruhet ne skemen ngjitur. Besoj qe gjurmet e kampingut jane te dukshme ne Orikum.

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit . . .

. . . vijon

Per "Religion"-in dhe ritualet fetare pagane ne ushtrine romake.

Nje tekst me kalendarin e festave pagane, hartuar prej Augustit, eshte gjendur ne Dura Europus tek vendqendrimi i kohortit XX (Palm.) romak, pjese prej tij jane ne ngjitje.

Tek rrenojat e forteses se ushtrise romake ne Maryport - UK, jane gjendur shume altare, 18 prej tyre per nder te 'Jupiterit te Madh' (IOM - Jupiter Optimus Maximus) me falenderime dhe lutje per lavdine e perandorit, ushtrise etj(ne ngjitje). Mendohet qe kjo seri altaresh eshte pjese e dedikimeve te pervitshme, me gjase ne cdo '3 Janar', te nje altari per Jupiterin me lutje per mbrojtjen e perandorit.

Nje afresk nga Dura Europus tregon nje ceremoni ku duket nje kolone ushtaresh ne parade qe ndjekin ceremonine nga tribuni Julius Terentius qe flijon para disa stujave(me gjase te pjestareve te familjes imperiale).

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit . . .

. . . vijon

. . . vijon

Per Ngjarjet ne Orikum, dua te sjell, me shkurtime, cfare thuhet ne pjesen e trete te librit:
----------
Titulli: Civil War
Publ.: Harvard University Press, 2016
Autor: Caesar
Editor:Cynthia Damon
Transl.: Cynthia Damon
---------------------

Libri III, paragrafi 11.
Cezari, ne ndjekje te Pompeit, zbarkoi ne 5 Janar te vitit 48 (BC) ne Palaeste te Vlores, me vete kishte 7 legjone plus kavaleri dhe anije.
Menjehere u nis per ne Orikum qe kontrollohej nga ushtare te Pompeit te komanduar nga L. Torquatus.
Torquatus mbylli portat e qytetit dhe urdheroi ushtaret qe, te armatosur, te qendrojne mbi murin mbrojtes dhe te mbrojne qytetin, urdher qe u hodh poshte nga ushtaret.
Ne keto kushte Torquatus hapi portat e qytetit dhe u dorezua tek Cezari.

Libri III, paragrafi 39.
Cezari kishte lene tre kohorte ne Orikum, nen komanden e oficerit M. A. Caninianus, me detyre te mbronin qytetin dhe anijet e luftes(qe ai kishte sjelle nga Italia).
Caninianus i vendosi anijet ne portin e brendshem (qe ishte pas qytetit) dhe i ankoroi aty(ne lagune).
Ne hyrje te portit te brendshem, per te penguar hyrjen aty te kundershtareve, ai fundosi nje anije transporti dhe lidhi nje tjeter me te dhe mbi keto te dyja vendosi nje kulle te montuar shpejt qe te ishte shume prane hyrjes(se portit te brendshem) dhe me tej vendosi ne te(ne kulle) ushtare qe te mbronin hyrjen.

Libri III, paragrafi 40.
Me tu njoftuar per kete, Gnaeus, djali i Pompeit, qe ishte ne krye te flotes egjiptiane, erdhi ne Orikum dhe largoi nga hyrja anijen e fundosur.
Ai sulmoi anijen tjeter (ate qe ishte lidhur me te fundosuren dhe qe ishte vendosur aty nga Acilius Caninianus per mbrojtje) duke perdorur disa anije mbi te cilat ai kishte ndertuar kulla me lartesi te njejte.
Duke luftuar nga nje pozicion me i larte, Gnaeus i mundi tanet(ushtaret e Cezarit) dhe pasi mbrojtesit tane u larguan ai e mori ne zoterim kete anije.

Me tej, ai vuri kater anije bi-reme mbi rulone per te kapercyer rripin e ngushte te tokes qe eshte ne anen tjeter te qytetit dhe pastaj i vendosi keto anije ne portin e brendshem gje qe mundesoi sulmin, nga dy anet, kunder anijeve tona te luftes prej te cilave ai mori kater dhe pastaj dogji gjithcka tjeter.

Pas kesaj Gnaeus caktoi Decimus Laelius, nga flota aziatike, te qendroje ne Orikum.
Laelius, me tej, filloi te pengonte importin ne Orikum te furnizimeve nga Byllis dhe Amantia.

vijon . . .

[TeuAL]

. . . vijon

Pamja ngjitur eshte e parkut te Orikut me shenime qe mendoj sqarojne sa kam thene ne postimin me lart( ne paragrafet 39 dhe 40, pjesa III) te librit : Civil War
Publ.: Harvard University Press, 2016
Autor: Caesar
Editor:Cynthia Damon
Transl.: Cynthia Damon

vijon . . .

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit . . .

. . . vijon

Per Ngjarjet ne Orikum, dua te sjell, me shkurtime, cfare thuhet ne pjesen e trete te librit:
----------
Titulli: Civil War
Publ.: Harvard University Press, 2016
Autor: Caesar
Editor:Cynthia Damon
Transl.: Cynthia Damon
---------------------

Libri III, paragrafi 39.
Cezari kishte lene tre kohorte ne Orikum, nen komanden e oficerit M. A. Caninianus, me detyre te mbronin qytetin dhe anijet e luftes(qe ai kishte sjelle nga Italia).
Caninianus i vendosi anijet ne portin e brendshem (qe ishte pas qytetit) dhe i ankoroi aty(ne lagune).
Ne hyrje te portit te brendshem, per te penguar hyrjen aty te kundershtareve, ai fundosi nje anije transporti dhe lidhi nje tjeter me te dhe mbi keto te dyja vendosi nje kulle te montuar shpejt qe te ishte shume prane hyrjes(se portit te brendshem) dhe me tej vendosi ne te(ne kulle) ushtare qe te mbronin hyrjen.

Libri III, paragrafi 40.
Me tu njoftuar per kete, Gnaeus, djali i Pompeit, qe ishte ne krye te flotes egjiptiane, erdhi ne Orikum dhe largoi nga hyrja anijen e fundosur.
Ai sulmoi anijen tjeter (ate qe ishte lidhur me te fundosuren dhe qe ishte vendosur aty nga Acilius Caninianus per mbrojtje) duke perdorur disa anije mbi te cilat ai kishte ndertuar kulla me lartesi te njejte.
Duke luftuar nga nje pozicion me i larte, Gnaeus i mundi tanet(ushtaret e Cezarit) dhe pasi mbrojtesit tane u larguan ai e mori ne zoterim kete anije.

Me tej, ai vuri kater anije bi-reme mbi rulone per te kapercyer rripin e ngushte te tokes qe eshte ne anen tjeter te qytetit dhe pastaj i vendosi keto anije ne portin e brendshem gje qe mundesoi sulmin, nga dy anet, kunder anijeve tona te luftes prej te cilave ai mori kater dhe pastaj dogji gjithcka tjeter.

Pas kesaj Gnaeus caktoi Decimus Laelius, nga flota aziatike, te qendroje ne Orikum.
Laelius, me tej, filloi te pengonte importin ne Orikum te furnizimeve nga Byllis dhe Amantia.

. . . vijon

Ngjitja eshte nga libri "The Complete Roman Army", (Adrian K. Goldsworthy, Thames & Hudson) qe e kam permendur edhe me lart. Tregohet nje anije lufte romake e shek te pare para Krishtit. Vihet ne dukje kulla e vendosur mbi kuverte nga ku ushtaret sulmojne kundershtarin. Anijet tregetare nuk jane te paisura me kete objekt prandaj Caninianus montoi kulle mbi anijen qe kishte vendosur prane hyrjes per ne portin e brendshem te Orikumit.

vijon . . .

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit . . .

. . . vijon

Per Ngjarjet ne Orikum, dua te sjell, me shkurtime, cfare thuhet ne pjesen e trete te librit:
----------
Titulli: Civil War
Publ.: Harvard University Press, 2016
Autor: Caesar
Editor:Cynthia Damon
Transl.: Cynthia Damon
---------------------

Libri III, paragrafi 39.
Cezari kishte lene tre kohorte ne Orikum, nen komanden e oficerit M. A. Caninianus, me detyre te mbronin qytetin dhe anijet e luftes(qe ai kishte sjelle nga Italia).
Caninianus i vendosi anijet ne portin e brendshem (qe ishte pas qytetit) dhe i ankoroi aty(ne lagune).
Ne hyrje te portit te brendshem, per te penguar hyrjen aty te kundershtareve, ai fundosi nje anije transporti dhe lidhi nje tjeter me te dhe mbi keto te dyja vendosi nje kulle te montuar shpejt qe te ishte shume prane hyrjes(se portit te brendshem) dhe me tej vendosi ne te(ne kulle) ushtare qe te mbronin hyrjen.

Libri III, paragrafi 40.
Me tu njoftuar per kete, Gnaeus, djali i Pompeit, qe ishte ne krye te flotes egjiptiane, erdhi ne Orikum dhe largoi nga hyrja anijen e fundosur.
Ai sulmoi anijen tjeter (ate qe ishte lidhur me te fundosuren dhe qe ishte vendosur aty nga Acilius Caninianus per mbrojtje) duke perdorur disa anije mbi te cilat ai kishte ndertuar kulla me lartesi te njejte.
Duke luftuar nga nje pozicion me i larte, Gnaeus i mundi tanet(ushtaret e Cezarit) dhe pasi mbrojtesit tane u larguan ai e mori ne zoterim kete anije.

Me tej, ai vuri kater anije bi-reme mbi rulone per te kapercyer rripin e ngushte te tokes qe eshte ne anen tjeter te qytetit dhe pastaj i vendosi keto anije ne portin e brendshem gje qe mundesoi sulmin, nga dy anet, kunder anijeve tona te luftes prej te cilave ai mori kater dhe pastaj dogji gjithcka tjeter.

. . . vijon

Ngjitja eshte nga libri "The Complete Roman Army", (Adrian K. Goldsworthy, Thames & Hudson) qe e kam permendur edhe me lart. Tregohet nje anije lufte romake e shek te pare para Krishtit. Vihet ne dukje kulla e vendosur mbi kuverte nga ku ushtaret sulmojne kundershtarin. Anijet tregetare nuk jane te paisura me kete objekt prandaj Caninianus montoi kulle mbi anijen qe kishte vendosur prane hyrjes per ne portin e brendshem te Orikumit.

vijon . . .

. . . vijon
Ngjitja eshte ilustrim nga librat e historise ku flitet per anije lufte romake ne nje beteje te vitit 31 para Krishtit, pra shume e afert ne kohe me betejen e Orikumit per te cilen kam folur me lart.

[TeuAL]

Historiani Titus Livius per Orikumin dhe Apolonine
Ne veren e vitit 214 para Krishtit, nenkonsulli romak ne Brindizi Marcus Valerius priti banore te Orikumit . . .

. . . vijon

Per "Religion"-in dhe ritualet fetare pagane ne ushtrine romake.

Nje tekst me kalendarin e festave pagane, hartuar prej Augustit, eshte gjendur ne Dura Europus tek vendqendrimi i kohortit XX (Palm.) romak, pjese prej tij jane ne ngjitje.

Tek rrenojat e forteses se ushtrise romake ne Maryport - UK, jane gjendur shume altare, 18 prej tyre per nder te 'Jupiterit te Madh' (IOM - Jupiter Optimus Maximus) me falenderime dhe lutje per lavdine e perandorit, ushtrise etj(ne ngjitje). Mendohet qe kjo seri altaresh eshte pjese e dedikimeve te pervitshme, me gjase ne cdo '3 Janar', te nje altari per Jupiterin me lutje per mbrojtjen e perandorit.

Nje afresk nga Dura Europus tregon nje ceremoni ku duket nje kolone ushtaresh ne parade qe ndjekin ceremonine nga tribuni Julius Terentius qe flijon para disa stujave(me gjase te pjestareve te familjes imperiale).

. . . vijon

Afresku(nga Dura-Europos 239 AD) tregon nje parade ushtarake, karakteristike, ne ceremonite fetare pagane ne garnizonet e ushtareve te Romes antike.

[TeuAL]

Zbulime arkeologjike pergjate murit mbrojtes te ndertuar ne Skoci ne kohen e perandorit te Romes Antoninus Pius (138 - 161)

Nder me te rendesishmet zbulime ne rajonin e fortesave "Croy Hill - Bar Hill" ishte ai i nje depo nentokesore cilindrike me permasa (1.2m x 13m) prane nderteses te komandes(principia) ku ishin fshehur(per tu ruajtur), nder te tjera, pjese nga 21 kolona, nje altar te madh me mbishkrime(RIB 2169), monedha, shigjeta etj. Vendosja e kaq shume objekteve, dukshem gjate nje aksioni te vetem, eshte deshmi e nje rrenimi te vullnetshem te forteses, ndoshta ne kohen e terheqjes se ushtrise nga zona e fortifikimit prane murit.

Ne fleten "www.antoninewall.org" mesohet per panelet interpretuese te vendosura pergjate murit "Antonine Wall " (pjese e "World Heritage Sites"). Panelet tregojne ne menyre konsistente dhe te kuptueshme historine dhe arkeologjine e stacioneve pergjate monumentit.

vijon ...

[TeuAL]

. . . vijon

Harta qe vijon postimin me lart.

vijon . . .

[TeuAL]

. . . vijon
Zbulime arkeologjike pergjate murit mbrojtes te ndertuar ne Skoci ne kohen e perandorit te Romes Antoninus Pius (138 - 161)

Zbulime arkeologjike qe tregojne se ushtaret(e perandorise) qe ishin stacionuar prane fortesave Croy, Bar-hill dhe Westerwood, pergjate fortifikimit "Antonine Wall" ju luteshin nimfave, silvanit etj.

vijon . . .

[TeuAL]

. . .vijon

Jane disa fortifikime romake qe me duket ngjasojne me rrenoja te zbuluara tek ne.


vijon . . .