Historia e Bibliotekave

[Arban Blandi]

Historia e Bibliotekave & Co.

Një fushë tjetër ku secili mund të shtrijë më tej interesimin e tij për të njohur më mirë Shqipërinë e sotme, Shqipërinë e kaluar dhe historinë e shqiptarëve në trojet e tyre gjatë sundimin otoman është studimi i historisë së Bibliotekave të Evropës, Amerikës dhe Azisë.

Në dekadat e para të shek. 16-të në Evrope kemi universitete, por s'kemi akoma një sistem arsimor për miletin.

Nga studimi i historisë së bibliotekave të Evropës, Amerikës dhe Azisë rezulton se biblioteka më e vjetër në Amerikë është ajo e Kolegjit të Harvardit, e cila trashëgoi nga themeluesi i saj më 1636-ën vetëm 400 libra. Ky kolegj a universitet njihet si institucion arsimor vetëm në kushtetutën e Masaçusets më 1780-ën. Universiteti nisi të hartojë tekste shkollore vetëm më 1800-ën. Sot, statujën e themeluesit të kolegjit e quajnë në Amerikë statuja e tre gënjeshtrave. Biblioteka e dytë në Amerikë ngrihet më 1731-in nga Benxhamin Frenklin, i cili themelon të parën bibliotekë për libra, që jepeshin me qira në Filadelfia, të cilën britanikët e djegin gjatë luftës më 1812-ën. Biblioteka e parë publike në mbarë Amerikën hapet vetëm më 1833-in në Petersburu të Nju Hempshajërit.

Më 1753 ngrihen në Angli Muzeumi Britanik dhe biblioteka e tij me 40,000 libra. Në perandorinë Habsburge më 1756-ën biblioteka më e vjetër universitare kishte vetëm 2,787 libra. Libraria akademike e universitetit të Vjenës u hap më 1777, në përvjetorin e ditëlindjes së Maria-Terezës, me 45.000 libra. Për të themeluar bibliotekën e parë në Rusi duhet të presim të vdesë Diderot më 1784-ën në France, që Katerina e II të sjellë në Rusi bibliotekën e tij, që bashkë me librat që ajo siguroi nga biblioteka e Volterit dhe librat që u sollën nga Polonia të formohesh fondi i parë i librave të Bibliotekës Kombëtare Ruse. 50 vjet më vonë, fondi i këtyre bibliotekave arrin në 200.000 e më shumë vëllime. Numri i librave në fondet e bibliotekave të Evropës dhe të Amerikës fillon të rritet në progresion gjeometrik.

Çfarë po ndodh gjatë këtyre pak dekadave, në një kohë kur Erazmi i Roterdamit në vitin 1508 udhëtonte nëpër Evropë vetëm me një arkë me një grusht libra? E tërë pasuria e Dijes së Njerëzimit në atë kohë ishte katandisur në një thelë?! Ku shkuan ato qindra mijëra libra, që mykeshin (dhe vazhdojnë të myken) në bibliotekat e monarkëve të Anglisë dhe monarkëve të tjerë të Evropës?

U deshën plot 270 vjet per të përgatitur armatën e re të mësuesve, që në vitin 1770 më në fund, vetëm në Gjermani, të mund të hapeshin disa shkolla për miletin.

Më interesant bëhet ky studim kur kohën e themelimit të bibliotekave në kryeqytetet kryesore të Evropës e ndërthurrim me kohën e themelimit të shteteve dhe kombeve, si dhe me procesin e arsimimit të shtetasve të tyre.

Këtë punë provoni ta bëni për vendet e Evropës: Italinë, Gjermaninë, Anglinë, Francën, Spanjën, si dhe për vende të tjera si Turqia, Arabia Saudite, Egjipti, Siria apo dhe pak më larg, India, Pakistani, Singapori, Kina, Japonia, e deri në Zelandën e Re.

[Arban Blandi]

http://hoaxdata.s3.amazonaws.com/hardouin.jpg

[Arban Blandi]

Librat e Konstandinopojës

Për të kuptuar se në ç'botë jetojmë, ne duhet të njohim origjinën dhe të shkuarën e saj, të civilizimeve të kaluara. Për këtë nuk mjafton të mësuarit përmendësh të librave të historisë, por shtruarja e pyetjeve për çdo paragraf të çdo libri të shkruar mbi historinë deri më sot, të çdo paragrafi të teksteve të historisë, që ne mësojmë në shkollë, apo të çdo libri historie që na bie në dorë. Përgjigjet që ne do t'u japim këtyre pyetjeve do të jenë themeli i një historie krejt tjetër nga ajo që ne kemi mësuar mbi të shkuarën e njerëzimit deri më sot.

Sa libra mori Perëndimi kur ra regjimi i Sadamit? Asnjë. Edhe sikur të binte sot Londra apo Uashingtoni në duart e ndonjë fuqie tjetër, bota s'do të mbetej pa libra. Si në Perëndim ashtu dhe në Lindje, libri është i kudondodhur, ai sapo shkruhet, shtypet, botohet, dhe të nesërmen atë e gjen në çdo cep të botës. Kështu, ndonse pak më ndryshe, ka qenë situata deri në shek. e 15-të. Ndonse shpejtësia e komunikimit nuk ka qenë ajo e sotmja, komunikimi edhe në atë kohë ka qenë i pandërprerë, njerëzit dhe "idetë" lëviznin me shpejtësinë e karrocave dhe anijeve me vela.

[Arban Blandi]

Catherine II of Russia and Diderot's Biblioteque

Pjetri i Madh i Rusisë i ra kryq e tërthor Evropës në vitin 1697. Atje ai mësoi shumë por nuk solli me vete asnjë libër në Rusi. Për të themeluar bibliotekën e parë ruse duhet të presim të vdesë Diderot në Francë që Katerina e II të sjellë në Rusi bibliotekën e tij, që bashkë me librat që ajo siguroi nga biblioteka e Volterit dhe librat që u sollën nga Polonia të formohesh fondi i parë i librave të Bibliotekës Kombëtare Ruse. Këtë na e kumtojnë të gjitha sitet, që flasin për Dideronë dhe Katerinën e II të Rusisë. Te Wikipedia lexojmë se:

When Catherine II of Russia heard of his financial troubles she commissioned an agent in Paris to buy the library. She then requested that the philosopher retain the books in Paris until she required them, and act as her librarian with a yearly salary. In 1773 and 1774, Diderot spent some months at the empress's court in St Petersburg. Diderot died of gastro-intestinal problems in Paris on July 31, 1784, and was buried in the city's Église Saint-Roch. His heirs sent his vast library to Catherine II, who had it deposited at the Russian National Library.
http://en.wikipedia.org/wiki/Denis_Diderot

Katerina e II, siç thuhet dhe më sipër, bëri përpjekje të tjera për të krijuar fondin e parë të bibliotekës kombëtare ruse, siç kumton dhe kjo faqe tjetër e specializuar në internet:

Catherine II was also directly involved in the formation of the library's stocks. On her orders in the summer and autumn of 1795 the Zaiuski brothers' book collection was transported from Warsaw to St Petersburg — on carts as far as Riga and then on to the capital by ship. This collection formed the nucleus of the Public Library's foreign-language stocks. According to Catherine's original concept, the collection brought from Poland was to be combined with others already at the disposal of the Imperial Court — the Hermitage Library and the personal collections of Voltaire, Diderot and the president of the St Petersburg Academy of Sciences, Johann Korff. As things turned out, however, this plan was destined to be realised only in the 1860s when the Hermitage Library and the books which once belonged to the two great Frenchmen finally came into the Public Library.
http://www.nlr.ru:8101/eng/nlr/history/1.htm

E tërë kjo histori është e mbushur plot e përplot me rebuse, kundërti dhe paradokse.

- Në Evrope kemi universitete (që i quajnë dhe kolegje), shkruhen enciklopedira, ndërkohë mungon arsimi civil, popullsitë janë krejt analfabete, mungojnë shkolla fillore dhe të mesme, mungojnë mësues, mungojnë tekste shkollore për të gjitha lëndët.

- Në Evropë shfaqet shtypshkronja dhe librashitësit e parë. Në fillim në Angli dhe më pas në Francë e Gjermani shkruhen enciklopeditë e para, por libra në shitje nuk ka shumë, përndryshe, Katerina e II s'kishte pse të priste vdekjen e Diderosë e të Volterit për të siguruar fondin e bibliotekës së parë kombëtare ruse.

- Çfarë librash kishin Dideroi, Volteri në bibliotekat personale? Si është e mundur që libra që në Francë i posedonin individë të mungonin krejt në vende të mëdha si Rusia? Si është e mundur që Rusia e vende të tjera nuk mund t'i siguronin këto libra në tregjet e librave në Angli, Francë dhe Gjermani?