Fjalë teknike/ndërkombëtare me burim nga ilirishtoShqipja

[rrëqebull]

Duke marr shkas nga ky shkrim i Zeusit10 them se është me vend të hapet një çështje për mbledhjen e shpejtë të të gjitha atyre fjalëve teknike/ndërkombëtare, të quajtura gabimisht si me prejardhje "latine" apo "greke", të cilat kanë burim nga ilirishtoShqipja.

Kemi degjuar shpesh, qe shume fjale teknike te kene hyre ne shqip, permes gjuheve te vendeve te industrializuara, qe kane kryer shpikjet perkatese. Por […] fjalet e gjuhes shqipe jane aty, te fshehura nen masken "greke".

Kjo është plotësisht e saktë. Fjalët teknike ndërkombëtare që kanë burim nga ilirishtoShqipja janë me mijëra dhe shumë prej tyre janë përmendur edhe në këtë forum:

"pseudo-" nga fshehtë
"crisis" nga krisje
"trauma" nga t'rrahma
"skizmë" nga shqis, shqy-ej
"temperaturë" nga të'mpreht-urë
"odometer" nga hudhë-metër

[Aimilius]

Nga keto fjale ketu per mua vlen te shenohet
σκίζω /skizo >shqis (pra shqis, sh+qis ku qis do te thote bashkoj dhe sh i mohon kuptimin, pra ndan shqyen)
Nga kjo fjale rrjedh edhe skizma.

*Kini parasysh se greqishtja nuk ka sh, dhe te shqipja k dhe q jane e njejta germe e shqiptuar ndryshe

[Zeus10]

Nga keto fjale ketu per mua vlen te shenohet
σκίζω /skizo >shqis (pra shqis, sh+qis ku qis do te thote bashkoj dhe sh i mohon kuptimin, pra ndan shqyen)
Nga kjo fjale rrjedh edhe skizma.

*Kini parasysh se greqishtja nuk ka sh, dhe te shqipja k dhe q jane e njejta germe e shqiptuar ndryshe

Eshte pikerisht ashtu Aimilius, por une dua te ndalem pak tek projektimi gjenial dhe unikal i leksikut te shqipes:

ku qis do te thote bashkoj

Ne te vertete, rrenja e fjales qis sic mund te kuptohet eshte q-i, pra nje bashketingellore (kocka) dhe nje zanore(mishi), me kuptimin fillestar primitiv : bashkoj, pra ashtu sic e keni permendur dhe ju.

Ky kuptim, nese do te marrim ne shqyrtim nje seri fjalesh te ngjashme me privativen nistore sh:

sh-qi-s-------->e shkeput me force, e ndaj
sh-qy-ej------> e caj, e ndaj, e shkepus
sh-qu-aj------> e vecoj me sy, pra e ndaj nga pamja e pergjithshme

krijon kuptimet e mesiperme, qe jane shume te aferta, por ne te njejten kohe dhe te ndryshme. Kete e kryen me nje mekanizem shume te thjeshte, duke prezantuar nje zanore te ndryshme per kuptim te ndryshem, duke perfituar nga fluiditeti I zanores:

qi-------qy---------qu

Kombinimi i q-së me nje zanore tjeter, ka krijuar dhe lidhezen(ate qe bashkon) e famshme shqipe: që, psh

E shoh që e ke bërë

pra q-ëja eshte ne kuptim dhe ne structure ajo qe lidh ajo qe bashkon.

[Aimilius]

Duke reflektuar nga keto qe po thua me siper. Edhe folja qij (qe tashme eshte banale) eshte bashkimi i mashkullit me femren. Ne greqishten e lashte ekziston folja κύω (kio/ qio) qe do te thote, ngelem shtatzane apo le shtazane [pra qij]. Por ne gjuhen greke kjo folje nuk e ka te qarte etimologjine e saj. Gje qe ka kuptim te sakte me foljen tashme te njohur tonen.

Rikthehet ne gjuhen greke te re kjo rrenje ne fjalen κυοφορία (kioforia/ qioforia) qe do te thote shtatezani.

Ndoshta edhe që-ja me και(ke/ qe) ne greqisht jane e njejta gje, pasi jo vetem qe tingellojne njelloj*, por kane edhe kuptim te perafert.
Sepse edhe και-ja (edhe) bashkon!!!

* greqishtja nuk ka ë dhe behet e