Etimologjia e fjales.

[Mallakastrioti]

Lidhur postimit te Bardus me siper. Nje fjale interesante qe perdoret ne krahinen e Himares (dialektore) eshte edhe kjo si me poshte:

"BABËZOT=gjysh , sikurse ne Kurvelesh perdoret ne formen "BABZOT"

[Mallakastrioti]

Le te ndalemi sot ne nje fjale dialektore interesante e cila perdoret ne zonen e Bregut, pra Himare, sikurse midis Arberesheve te Italise dhe fjala eshte pikerisht "HON-i" e cila do te thote "humnere". Ne fjalorin e gjuhes shqipe e ndeshim
kete fjale ne kete menyre shpjegimi: "HON m.
1. Gropë e thellë me anë të thepisura, greminë, humnerë; e çarë e thellë në një shkëmb. Hon i thellë (i madh). Honet e maleve. Honet e përroit: Buzë një honi. Ra në hon. U fut (zbriti) në hon. "
Por do te lindte pyetja:" Mos valle edhe fjala e lashte KAON, apo HAON ka qene pikerisht ne thelb kjo fjale e paster shqipe e cila prej autoreve te antikitetit ne nje menyre apo tjetren na erdhi deri ne ditet tona?"
Ne se do ndaleshemi ne vet fjalen apo toponimin "Himare", ky toponim mbart pikerisht ne rrenjen e saj fjalen "HUM <--->Him =Humnere" dhe nje fjale te tille tashme eshte e provuar qe gjendet nder arbereshe ne trajten "HIMA-KIMA" (shih S. Marchiano "Studi filologici lingua pelasgo-albanese", f. 24). Pra siç shohim ne te dy rastet pra si "HON" ashtu edhe "HIM/HUM" ne thelb shprehin te njejten gje-humnere, gremine. Pra do ishte teje racionale qe keto fise apo ky popull iliro-epirot quajtur "Haon=Kaon" moren kete emer pasi "njerez qe jetonin ne nje pozicion gjeografik gati si "Humnere apo si HON".
Mendimi im eshte se po prej kesaj fjale te lashte si prejardhje kemi edhe fjalen "HUNDE" e cila jo domosdoshmerisht ka te beje me nje organ te njeriut ate te nuhatjes, pra hunden, por shume here shpreh edhe nje gjendje gjeografike te nje territori te caktuar siç mund te jete nje territor i thepisur dhe duke u mbeshtetur ne fjalorin shqip hasim si me poshte:
HUNDË f.
Hunda e malit (e shkëmbit).
Por a kemi diçka te ngjashme si nje "Hunde" pikerisht ne territorin e Kaoneve?
Ne se do verejme me vemendje ate qe sot njihet si "Gadishulli i Karaburunit" e pra ai ka formen e nje "HUNDE". Toponimet "BUZE", "GRYKE", "RRIP", "KEMBE", "KOKE", "HUNDE" etj, jo vetem jane karakteristike shqiptare, por ato shume here jane perdorur dhe perdoren per te treguar edhe pozicione gjeografike te ngjashme me ato qe quhen shqisa apo pjese te trupit te njeriut.
---------------
Raste te tilla (pra per nje pozicion gjeografik) ndeshim disa, por nje shembull qe do mbeshteste tezen me siper eshte "Kepi i Gjuhezes", pra nje kep qe i ngjan nje gjuhe (shqise)

[Strokulli]

Lear: Himara (1851)


«The town is believed to have been founded as Χίμαιρα by the Χάωνες as a trading outpost on the Chaonian shore».

Un kish të çtonja fjalën himerrë "pjerrësìnë, rrëpìrë" (që thonë të arbëreshet toskë e ma të vjetrit katund të Siçilísë, Kundisa (1450), që u mbluodhi fjalë edhe Nikollë Ketta ndë 1779ën; giegjni edhe hjima 'tatëpjeta', vete hjimësë 'shkonj poshtë', bie krie-hjimazë 'bie krie-poshtazë', i hjimun 'i rrëpjetë'). Hjimë do me thanë e vjerrme, rrukullamë. Himërr vjen me thanë rrëpirë! (hjim dhe -ërr, mos -ërr « (për)hjerr 'me anuon', ose -jerr si tek ndajfolja poshtjerr?). Di-mos përdoren po kët fjalë nj'ata 'vëndasit e motshëm e ktyne anëve' me emëntuon kët vënd me himërra anës detit? - e pa, zdo shkruos 'helen' që e giegien këtje ndara, e qiten mbë letër si 'χιμαιρα'?..

[faon perrovarri]

Lear: Himara (1851)


«The town is believed to have been founded as Χίμαιρα by the Χάωνες as a trading outpost on the Chaonian shore». Ndë lidhje me 'χιμαιρα', me që dimë që emnin i a dhanë Χάων-et (a të ketë lidhje emni χαών me të arbaneshen: si me thanë, andej «kah hôni»?), pra e dhanun vëndasëshit e jo priftënashit, mundësìa se kem të banjëm me ndonjë të arbaneshe fjalë, rritet. Un kish të çtonja fjalën himerrë "pjerrësìnë, rrëpìrë" (që thonë të arbëreshet toskë e ma të vjetrit katund të Siçilísë, Kundisa (1450), që u mbluodhi fjalë edhe Nikollë Ketta ndë 1779ën; giegjni edhe hjima 'tatëpjeta', vete hjimësë 'shkonj poshtë', bie krie-hjimazë 'bie krie-poshtazë', i hjimun 'i rrëpjetë'). Hjimë do me thanë e vjerrme, rrukullamë. Himërr vjen me thanë rrëpirë! (hjim dhe -ërr, mos -ërr « (për)hjerr 'me anuon', ose -jerr si tek ndajfolja poshtjerr?). Di-mos përdoren po kët fjalë nj'ata 'vëndasit e motshëm e ktyne anëve' me emëntuon kët vënd me himërra anës detit? - e pa, zdo shkruos 'helen' që e giegien këtje ndara, e qiten mpë letër si 'χιμαιρα'?..

Exactly....dhe historia te con ne nje periudhe pro gre...latine ,EPIRROTIKE.

[bardus]

Nje budallek qe e lexoj vazhdimisht ne forumet virtuale eshte ideja se shqiptaret nuk jane pasardhes te ilireve dhe se ju mungon fjalori detar,kjo eshte e mbeshtetur fort edhe nga disa tipa ne Shqiperi qe s`po i permend se ma felliqin postimin.
Nje pengese e madhe per ata, eshte fjala DET qe eshte e njejte me perendeshen THETIS,prandaj dalin me teori te ndryshme, per t`ja nxjerre etimologjine nga ndonje drejtim tjeter dhe spjegojne se etimologjia e fjales det s`ka aspak lidhje me thetis.

Ja cthote nje sllav nga te shumtet qe gelojne ne internet:

Piotr Gasiorowski" <gpiotr@i...> wrote:derivation of <det> from PIE *dHeub(H)-eto- 'the deep', with the same root that is visible e.g. in English <deep>.
Then your thoughts will run to the real Albanian word for <deep> which is <thell->.
Has it also derived from PIE *dHeub(H)- ?
From my naive point of view the case "sea" (det) has to be taken
seriously if one has to prove the origin of Albanians (undependently
if it has or not to do with the Greek God of the Sea, Theti).

Fatmiresisht,kete problem na e ka zgjidhur Hesychius ne fjalorin e tij,ku fjalen THETIs e ka perkthyer THALLASSA " DET "dhe skemi pse te lodhemi,vecse te rendisim faktet.




και η θαλασσα,and the sea "edhe DETI".
Po aty thote se Thetis eshte nena e Akilit me ate rast kuptohet se cfare gjuhe fliste edhe Akili.

[Strokulli]

Θάλασσα (la mer). In one of his books (1968), Pierre Chantraine wrote about the word θάλασσα: «demeure fort obscur... de nombreuses hypothéses ont été présentées..», and nothing else.

Θάλαμος (chambre intérieure de la maison), θαλάμη (creux, cavité, cavité du corp). Pierre here wrote: «fait penser à θόλος qui désigne un monument rond... pas d’étymologie assurée».

Why no one of these 'investigators' of these words left by 'hellenic writers', does not look at the similarity of the radical θάλ- in both the abovementioned words? Since θάλαμος explicitly correlates to an ‘interiority’ concept, why not trying to see if this concept is also applicable to the sea?..

In the arbanesh language we have: thelb 'nucleus' : thellë 'deep'..
------

A mund të vinjë fjala thelb prej thellë + përapashtesën -p/-b (/-mb)? Në se 'shtu', atë herë trajta e Arbanit të Epër 'thalb', dëften se thellë « {thallë}.
thelb : thalb = thellë : thallë

A mund të vinjë thalb prej {thalmb} «» {thalmm}, sikur shkjelb « shkjelmb » shjelmm?
shkjelb : shkjelmb = thalb : thalmb

Θάλαμος (chambre intérieure de la maison), θαλάμη (creux, cavité, cavité du corp) --- [thalëmm, thalëmb » thalëb, thalb]?

[krh. ankuo » (-esë) ank-esë?
krh. ? fëletë « (-etë?) « fël-etë?; bletë « bl-etë?; shëngjetë « shëngj-etë? (shëngj « shënj?)..]

Θάλασσα, αττ. θάλαττα 'sea' « {thall-esë?, thall-etë? -- 'thallëhë'? krh. me (sh)kuo » kohë?}
[apor at- as- si tek këll-at, këll-as » këllata (këllatja), këllasa (këllasja?).. pra θάλασσα « prej ndonjëi folje {thallas/thallat 'me thelluon'}; ose të tjera përapashtesa..]

Θέτις? « e arbaneshja dēt, nënjëtohet edhe me 'd' të zbutun si 'tēti', ksajt t-ëja e parë munt t'i jetë kjanë nënjëtuon edhe ma e zbutunëz si th- » thét ?..
-----

Your ''saṃskṛtā संस्कृता deposit' is not helping you? Why the arbanesh language is not seriously taken into account in these ''european languages studies''?

[Orakulli]

Sepse jane larg pas ne humbetiren e injorances ku me shume vleresohet opinioni i ngritur me propagandë sesa faktet gjuhesore.
Dhe, nga ana tjeter do te rezonte gjithe teorite e tyre qe s'ajne vecse ca grumbull supozimesh t'bazuara ne opinone te ngjizura nga induktimi i pareshtur ne kohe i genjshtres se veshur me petkun e "shkences' se gjuhesise dhe ushqimuar nga nje histori po aq e genjeshteruar. Mendojne se patja e diplomes ben shkencen dhe jo shkenca te behet nga patja e njohurve , kerkimi dhe gjykimi objektiv dhe menjanimit te ngaterresave te te "madherishmeve" dhe te te ndriturve. Pas nje zeti kohor bazuar vetem ne libra 'antike' te pavertuetueshem per kohen dhe autorin , si dhe ne paritete premisore joshkencore duhet te riniset dhe rishkruhet fusha e gjuhesise Europiane.

[bardus]

Lidhur postimit te Bardus me siper. Nje fjale interesante qe perdoret ne krahinen e Himares (dialektore) eshte edhe kjo si me poshte:

"BABËZOT=gjysh , sikurse ne Kurvelesh perdoret ne formen "BABZOT"

Mallakstriot,flm, e pashe neper internet qe fjalen ZOTEATAS e kishin gjetur edhe te tjere,megjithate besoj se ja vlejti sa per krahasimin,

DIELLI O ATTA

ZOTE ATA

Edhe arbereshet e Ururit ne itali e therrasin LALE ZOTI.

-----------------------------------
Anecdote re: Portocanone

Ishi një burr' Portkan£n, çë i vdiqi i jata; vajti ka lal Zoti e i tha: "Lal Zot, vdiqi i tat, e di! Do të bëmi gjith mbashata, si duhet, pse ishi burr' i mir! Do të bëmi nji bukut të rrar kumborëvet!"

Lal Zoti u përgjegj:"Cil kumbor do? Triketrakun o strambalatin? Triketratku isht trenda karrin, strambalati isht gjashtë dhukatë. E mua ka të mi jap'sh njetër gjashtë dhukat më shum, ke ka t' vu mandj‚lin e madhë"

"Ka t' mi jap'sh nge, të shesa grur", u ljut tjetri, "e vinj e të paguon."

E lal Zoti tha: "Sa ti do nge?"

Nji muoj vete ishtë mir!" u gërgjegj burri.

Shkojti muoj e i biri të vdekurit nëng vojti paguovi lal Zotin. Pë k'të lal Zoti vajti vet ja shpija atija, ç' i vidqi i jati, i thriti emërin e mbattovi me një shkop bqë ders: "Shpuç! Pse nëng veni t' paguoni?

Aj u përgjegj: "€ë vancon ka u?"

Ka t' këm, çi bëra unorin e tit teti! Ji rrash strambalatin, vura këmishën e madhe, si bir zoti!"

Aj: "Krisht, ç' t' balatin, krijoti! U kljaja, ti këndoje! E do jesh paguor!?" E merr spatën e i rriedh pas lal Zotit e gjith bot shpate ja zëj ka bitha lal Zotit

Nicola de Santis, from Ururi

[bardus]

..Θάλασσα, αττ. θάλαττα 'sea' « {thall-esë?, thall-etë? -- 'thallëhë'? krh. me (sh)kuo » kohë?}

Intepretim interesant Strokull.Une do ta lidhja me dallge, por kjo ka nje problem se edhe ne turqisht gjendet fjale turq. dalga-'wave, undulation, sea', qe e ngaterron pak problemin e origjines se saj,megjithese po vihet re se shume fjale te turqishtes gjenden ne helenen e lashte dhe qe ve ne dyshim huazimin e tyre ne shqip,disa prej tyre i kemi sjellur edhe ketu.Mos ndoshta dallga lidhet me foljen dal,del mbi siperfaqe, dallohet dal-ke prapashtese e njohur.
Per ta lidhur akoma me shume po sjell edhe formen e saj ne maqedonishten e lashte dalaghan 'thalassan'.Me duket se maqedonishtja e lashte e afron me shume, dallga-dalaghan,dhe une besoj se jane te njejta.Ndoshta duhet te themi qe nuk eshte huazim nga turqishtja por fjale e paster shqip.Dallga=dalaghan=tallaz=thalassa.



Per kuriozitet edhe fjala vale 'dallge' gjendet ne rusisht dhe polonisht. Nga e moren?.Me duhet ti besoj Pokornyt ku thote se, ne gjuhet balto-sllavike ka nje substratum ilir.

волна wave, tide, sea, russ. ; fala,wave, tide, surge, sea pol.

[Zeus10]

Mallakstriot,flm, e pashe neper internet qe fjalen ZOTEATAS e kishin gjetur edhe te tjere,megjithate besoj se ja vlejti sa per krahasimin,

DIELLI O ATTA

ZOTE ATA

Edhe arbereshet e Ururit ne itali e therrasin LALE ZOTI.

Ajo qe ka qene shume e perhapur mes shqiptareve ka qene TINEZOT. Ja ku eshte ajo ne nje poezi arbereshe:

Me lipisìne e volìne e Tinezot,
o Ate e Mjeshter,
urala ime nani isht Rrofsh sa Huta e Bardhe -
thomi ne nde Horet tone.
Rrofsh sa Shqiteza Arberore

-----------GIUSEPE GIORDANO

Περ τένε ζόνε --PER ZOTIN TONE

[Zeus10]

Eshte sjellur me pare ketu mbishkrimi shqip.

"DIELLI O ATTA"

Dielli ishte Apollo dhe shqiptaret e vjeter e therrisnin diellin ATE ,baba.

Nen kete konteks ne fjalorin e Hesychius me ra ne sy emri i Apollos ne Argos .
Hesychius thote se atje Apollon e therrisnin ZOTEATAS 'zot ata', 'ati zot'. Natyrisht kjo eshte nje shqipe e paster ne Argos.

Kjo eshte nje gjeteje shume e mire Bardus. Ne nje koment qe gjeta per te:



jepen dy sinonime, qe kane domethenie ne shqip. Pra te dy sinonimet, ZOTE-ATA(Ζοτεαττας) dhe ZOTE-LI-ST(Ζωτελιστὴς), qe nenkuptojne A-POLL-onin si fillues i jetes(ATIN), kane shume kuptim ne shqip, sepse Apolloni ishte Zoti-Atë, ai qe LI-nd jeten, qe ne rastin konkret, ishte i asociuar me Diellin, si burim i saj:

[Strokulli]

Pra te dy sinonimet, ZOTE-ATA(Ζοτεαττας) dhe ZOTE-LI-ST(Ζωτελιστὴς), qe nenkuptojne A-POLL-onin si fillues i jetes(ATIN), kane shume kuptim ne shqip, sepse Apolloni ishte Zoti-Atë, ai qe LI-nd jeten, qe ne rastin konkret, ishte i asociuar me Diellin, si burim i saj:

E Άπόλλων a munt të ketë lidhje me të arbaneshen apë, apo:
APË m. sh. krahin.
1. Vëllai i madh.
2. Emën që përdornjën fëmiłët për të jatin.
..por, pasandaj -όλλ ça asht, öll (yll?)? Pra ''apo yll'' (at-o yll)? Apor ardhëkish thjesht prej ndajfoljës ἀπό "from, away from; because of, as a result of" - se "prej atijnaj vinjën të gjitha"?.. Thjesht një mëndim mbë flurë..

«Albanian is pivot of balkanian languages» (Eric Hamp).

Hiri i u dhasht.

[bardus]

.
2. Emën që përdornjën fëmiłët për të jatin.
..por, pasandaj -όλλ ça asht, öll (yll?)? Pra ''apo yll'' (at-o yll)? Apor ardhëkish thjesht prej ndajfoljës ἀπό "from, away from; because of, as a result of" - se "prej atijnaj vinjën të gjitha"?.. Thjesht një mëndim mbë flurë..

Ne mbishkrimet ne Lukka pulenjda=apollo, besoj i afrohet fjales yll pak me afer.Ndoshta ne fund te fundit Apollo eshte yll ,diell,helios dhe qe ka lindur ne qytetin DIELLOS(Delos).

Line: 1 ebẽñnẽ ñtatã m=ene=prñnawãtẽ pulenjda mullijeseh se= dapara pulenjdah puri-himetehe (ebenne=veper,e bere: njtata=nje kete,:
m=ene=mene,mendje etj.)
Line: 2 pr[ñ]n[e]zijehi hrppi lada epttehe se=tideime se=ije ti=(e)seri ta-di
Line: 3 tike ñtat[a] ebehi me=ije [httẽm]i punamaϑϑi aladahali: ada <

Line: 4 ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΜΝΗΜΑ ΕΡΓΑΣΑΤΟ ΑΠΟΛΛΩΝΙΔΗΣ ΜΟΛΛΙΣΙΟΣ ΚΑΙ ΛΑΠΑΡΑΣ
τοῦτο τὸ μνῆμα ἐργάσατο ᾽Απολλωνίδης Μολλίσιος καὶ Λαπάρας
Line: 5 ΑΠΟΛΛ[Ω]ΝΙΔΟΥ ΠΥΡΙΜΑΤΙΟΣ ΟΙΚΕΙΟΙ ΕΠΙ ΤΑΙΣ ΓΥΝΑΙΞΙΝ ΤΑΙΣ ΕΑΟΤΩΝ
᾽Απολλ[ω]νίδου Πυριμάτιος οἰκεῖοι ἐπὶ ταῖς γυναιξὶν ταῖς ἑαοτῶν
Line: 6 [ΚΑ]Ι ΤΟΙ[Σ] ΕΓΓΟΝΟΙΣ : ΚΑΙ ΑΝ ΤΙΣ ΑΔΙΚΗΣΗΙ ΤΟ ΜΝΗΜΑ ΤΟΥΤΟ
[κα]ὶ τοῖ[ς] ἐγγόνοις : καὶ ἄν τις ἀδικήσηι τὸ μνῆμα τοῦτο
Line: 7 ΕΞΩΛΕΑ [Κ]ΑΙ ΠΑΝΩΛΕΑ ΕΙΗ ΑΟΤΩΙ ΠΑΝΤΩΝ
ἐξώλεα [κ]αὶ πανώλεα εἴη ἀοτῶι πάντων

[bardus]

Ata "katundaret" spartane nuk flisnin mire elenisht dhe zjarrit nuk i thonin thermos por zerm.

.

[Zeus10]

Ashtu eshte bardhus:

ZJARRMATOR mb. bised.I zjarrtë, i flaktë.

ZJARRMI f.Të nxehtë i lartë, që i hipën të sëmurit kur ka ethe; zjarr. Ka zjarrmi. I hipi zjarrmia. S'i bie zjarrmia. I janë tharë buzët nga zjarrmia.

Pervec kesaj ka nje lidhje shume te forte fonetike midis z-se dhe th-se.

Ζεύς <----> θεοσ