Etimologjia e fjales.

[Zeus10]

te thash qe nuk po te akuzoj po kete teze e kam degjuar shume here. Ok, shqipja esht gjuhe me e vjeter se gjuhet romanxe( qe nuk jane "gjuhe artificiale" po variante natyrore lokale te latinishtes).

Nga e di ti kete? Valle ke ti ndonje rekord vokal te tingellimit te ketyre gjuheve?

, esht shqipja qe esht influencuar nga latinishtja (kemi nja 200 fjale latine ne shqip) edhe pse ne menyre me te lehte.

Cilat jane ato? Une te ftoj te zgjedhesh 10 fjale prej ketyre 200 dhe te japesh gjithe argumentat e duhur, qe kalimi ka qene ne drejtimin qe thua ti latinisht-->shqip.

si mund te kete fakte per protoindoeuropeishten, kur populli protoindeuropian nuk ekziston me se esht ndare ne dhjetra popuj e gjuhe qe jane variante lokale te asaj gjuhe origjinale

Kjo eshte hipoteze e paprovuar dhe e zbatuar njesoj si per gjuhet e kultures(latinisht, greqisht, church-sllavonic), ashtu dhe per gjuhet vernakulare te lindura prej tyre(shumica e gjuheve evropiane sot), ashtu dhe per gjuhet vernakulare natyrore(shqipja, ndoshta baskishtja e pak te tjera).
Hipoteza jone eshte me e besueshme: "Prej gjuhes se natyres(Zotit) te races se bardhe, nga e cila shqipja rrodhi me e pandotura, u krijuan gjuhet e kultures-fese. Nga keto te fundit, u krijuan gjuhet e komuniteteve lokale rrotull tyre, qe nuk ishin ne dimensione etnike, por fetar sipas sunduesit perkates rajonal(mbretet, prifterinjte).
Kjo krijon konfuzioninin, qe u jep gjuheve pak a shume te njejtat rrenje.

. Gjuha greke, sanscrite, persishte etj ngjajne me njera tjetren ne leksik dhe sintaks sepse jane gjenetikisht te lidhura, nuk ka te bej latinishtja.

Ato ngjajne sepse eshte perdorur e njejta gjuhe per formimin e tyre si gjuhe kulture.

P.sh. fjala shqipe „bardhe“ esht e lidhur gjenetikisht me gotishten.“bairht“ dhe anglosaksonen.“beohrt“ qe te dya kane kuptim. „i bardhe, qe shkelqen“, qe te dy popuj te larget nga arberit e lashte. Ketu latinishtja ska pune fare, ky esht thjesht nje ngjasim gjenetik, sepse shqipja esht gjuhe qe i perket i se njejtes familje si anglosaks.dhe gotishtja.

Dmth, çfare dua te shpreh esht qe ngjasimet nuk vin me doemos nga kontakte, ato ekzistojne si trashegimi.

Nese shqipja e ka trashegimine natyrore, gjuhet e kultures e kane ate te injektuar, ne momentin qe ato u perpunuan per qellimet liturgjiko-fetare, administrate, zhvillimi.

Shqipja esht ndikuar me pak se gjuhet e tjera nga latinishtja, e vertet, po motivi qendron ne morfologjin e vendit tone. Iliret o protoarberit qe u terhoqen ne malet pas pushtimit romak ruajten shume mire integritetin e gjuhes, ata te tokave bregdetare asimiluan shume nga latinishtja. Siç thash kemi nje numer mjaft te madh, rreth 200 fjale, qe rrjedhin nga pushtimi romak. Po prape latinishtja nuk ka hedhur rrenje ne gjuhen tone sa ka hedhur ne gjuhet e tjera(shih rumanishten, ne lashtesi gjuhe simoter e ilirishtes, sot totalisht e romanizuar)

Rumanishtja nuk eshte produkt i influences latine, por zhvillimi vernakular lokal i latinishtes, mbi nje substratum te qarte, te nje gjuhe te ngjashme me shqipen.

[HylliArbenor]

Nga e di ti kete? Valle ke ti ndonje rekord vokal te tingellimit te ketyre gjuheve?

Ska nevoj per rekorda Zeus, metoda rindertuese shkencore jep nje pergjigje mjaft te mire. mjafton vetem ta pranosh, ta studiosh, dhe te duash ta zbatosh. Mekanizmin pastaj e kupton lehte.

Cilat jane ato? Une te ftoj te zgjedhesh 10 fjale prej ketyre 200 dhe te japesh gjithe argumentat e duhur, qe kalimi ka qene ne drejtimin qe thua ti latinisht-->shqip.

ka 3 shtresa huazime: e para e kohes perandorake, e dyta pas luftrave dhe pushtimit, e treta e latinishtes se vone kishtore. ja vetem 10 fjale siç kerkove;

lat.gaudium>shq.gaz,gezim-i perket shtreses se pare ku lat.au del a jo av/v(si ne shtresen e dyte, laudem>lavde, causa>kafshe etj).
lat.aurum>shq.ar (e pare)
lat.sagitta>shq.shigjete/shingjete(i pare)
lat.civitas>shq.qytet(i dyte, v-te/b-te/d-te latine bien ne posicion te brendshem).
Lat.cubitus>shq.kuti
lat.sanitas>shq.shend-et
lat.veritas>shq.vert-et
lat.pomum>shq.peme( e dyte, o-te latine dalin e ne shiqipe, fjala autoktone shqipe esht bime).
Lat.crux>lat.kryq(e trete,terma kishtare, te hyra me misionet katolike, lat.legatus-te derguaret, qe ne shqip quheshin “lugate”,nga vjen termi sot me kuptim te degjeneruar).
Lat.Maledicere>mallkoj
Lat.imperante>perendi (e trete, kishtare).
Lat.imperator/iperatorem/imperum>perendim/perandori (perandoria romake ndodhej ne perendim te shqiptareve).

Keto jane disa nga qindra fjale qe strukturalisht, fonetikisht dhe historikisht jane pa asnje dyshim fjale latine. Nese je ne gjendje te japesh etimologji alternative serioze, je i mireseardhur.

Kjo eshte hipoteze e paprovuar dhe e zbatuar njesoj si per gjuhet e kultures(latinisht, greqisht, church-sllavonic), ashtu dhe per gjuhet vernakulare te lindura prej tyre(shumica e gjuheve evropiane sot), ashtu dhe per gjuhet vernakulare natyrore(shqipja, ndoshta baskishtja e pak te tjera).
Hipoteza jone eshte me e besueshme: "Prej gjuhes se natyres(Zotit) te races se bardhe, nga e cila shqipja rrodhi me e pandotura, u krijuan gjuhet e kultures-fese. Nga keto te fundit, u krijuan gjuhet e komuniteteve lokale rrotull tyre, qe nuk ishin ne dimensione etnike, por fetar sipas sunduesit perkates rajonal(mbretet, prifterinjte)

Kjo krijon konfuzioninin, qe u jep gjuheve pak a shume te njejtat rrenje.

Duke lere menjan venen e lehte e “supremacise se bardhe shqiptare” , un nuk kuptoj nga te vjen kjo bindje e thelle qe gjuhet e tjera jane artificiale. Fakti qe nje gjuhe ka nje letersi me te pasur nuk esht shenje e artificialitetit te saj. Me vjen gati te mendoj qe ngaqe shqipja esht gjuhe me letersi te varfer dhe shkrime te kufizuara, ti do te marresh nje lloj “revanshi” duke damkosur letersine e te tjereve si nje proces intellektuale i mbrapshte qe shnatyralizon gjuhen. Kjo s’esht aspak e vertet Zeus. Metoda krahasuese zberthehen te gjitha gjuhet indoeuropjane ne format e tyre elementare fonetike dhe morfologjike, dhe esht nga ajo qe esht zhvilluar letersia, fetare dhe jo. Kishat nuk esht se “shpiken” nje gjuhe tjeter, ato vetem filluan te shkruanin ne vulgaten popullore keshtu qe populli qe sfliste latinisht o greqisht(gjuhet kishtare) mund ti kuptonte. Latinishtja dhe greqishtja jane gjuhe te perpunuara po, po jo artificiale se leksiku i tyre baze esht puro latin dhe grek,dmth pekuliar i ketyre kombeve.

. Gjuha greke, sanscrite, persishte etj ngjajne me njera tjetren ne leksik dhe sintaks sepse jane gjenetikisht te lidhura, nuk ka te bej latinishtja

Ato ngjajne sepse eshte perdorur e njejta gjuhe per formimin e tyre si gjuhe kulture. .

????? e cila valle mor djale??

P.sh. fjala shqipe „bardhe“ esht e lidhur gjenetikisht me gotishten.“bairht“ dhe anglosaksonen.“beohrt“ qe te dya kane kuptim. „i bardhe, qe shkelqen“, qe te dy popuj te larget nga arberit e lashte. Ketu latinishtja ska pune fare, ky esht thjesht nje ngjasim gjenetik, sepse shqipja esht gjuhe qe i perket i se njejtes familje si anglosaks.dhe gotishtja
.

E kisha fjalen familje indoeuropjane, jo gjermane, po kerkoj te shmang preçizionet per mos tu therritur njeri qe “ben te tjeret nervoz me metikolozitet o me me tymnaja fjalesh pa kuptime”.

Nese shqipja e ka trashegimine natyrore, gjuhet e kultures e kane ate te injektuar, ne momentin qe ato u perpunuan per qellimet liturgjiko-fetare, administrate, zhvillimi.

Ti ngaterron zhvillimin natural te shoqerise, kultures dhe gjuhes me perpunim artificial. Jane dy gjera te ndryshme. Manipulimi behet per disa arsye, mund te themi jofisnike. Zhvillimi i gjuhes, pasurimi, komplikimi o thjeshtezimi i saj jane procese natyrore dhe kulturore normale. Nese themi jane artificiale atehere duhet te rishikojme konceptet qe kemi per culture njerezore ne pergjithesi.

Rumanishtja nuk eshte produkt i influences latine, por zhvillimi vernakular lokal i latinishtes, mbi nje substratum te qarte, te nje gjuhe te ngjashme me shqipen.

[/quote][/quote][/quote][/quote]

Plotesisht dakort.

[HylliArbenor]

sorry, harrova te heq quotes

[land]

je duke folur kodra pas bregut o Hylli. po te them dicka dhe mos e harro....po te jap nje fakt vetem per qytetin e romes, pa u shperndare neper perandori romake...latino clasico njihej nga 0.01 % e popullsise, pra elita, romaket populli fliste latino volgare dhe nuk e kuptonte aspak latinishtene letrave, te dyja variantet kishin distance shume te madhe.

eshte pikerisht kjo latinishte e letrave qe ndikoi gjuhet ane e mbane europes kudo ku shkuan romaket, dhe u krijuan speciet e gjuheve neolatine rajonale.

ato fjalet qe ke sjelle ti nuk ke kellqe te vertetosh kahun e huazimit, sot s'kam kohe por po te them dicka per fjalen "ar'...eshte me e vjeter se "aurum"( ta shpjegon Zeus pse fjalet me te shkurtra nje rokeshe jane me te vjetra plako), eshte shume e gjate fjala aurum mer yahoo, po ta them keshtu popullorce, po deshe ta them dhe akademikisht hihihihihihi

hajd flasim neser

[Zeus10]

lat.gaudium>shq.gaz,gezim-i perket shtreses se pare ku lat.au del a jo av/v(si ne shtresen e dyte, laudem>lavde, causa>kafshe etj).
lat.aurum>shq.ar (e pare)
lat.sagitta>shq.shigjete/shingjete(i pare)
lat.civitas>shq.qytet(i dyte, v-te/b-te/d-te latine bien ne posicion te brendshem).
Lat.cubitus>shq.kuti
lat.sanitas>shq.shend-et
lat.veritas>shq.vert-et
lat.pomum>shq.peme( e dyte, o-te latine dalin e ne shiqipe, fjala autoktone shqipe esht bime).
Lat.crux>lat.kryq(e trete,terma kishtare, te hyra me misionet katolike, lat.legatus-te derguaret, qe ne shqip quheshin “lugate”,nga vjen termi sot me kuptim te degjeneruar).
Lat.Maledicere>mallkoj
Lat.imperante>perendi (e trete, kishtare).
Lat.imperator/iperatorem/imperum>perendim/perandori (perandoria romake ndodhej ne perendim te shqiptareve).

Megjithese nuk dhe asnje argument per kahun e huazimit, une do ti shkermoq nje nga nje te gjitha, megjithese nuk pres, qe ti te mos tolovitesh pastaj me lodra fjalesh dhe me "e lagu se lagu":

Per kete do te jap argumenta llogjike, gjuhesore, historike vec e vec, ose se bashku
vazhdon:

[Zeus10]

lat.gaudium>shq.gaz,gezim-i perket shtreses se pare ku lat.au del a jo av/v(si ne shtresen e dyte, laudem>lavde, causa>kafshe etj).

Ne kete, megjithese e ke thene vete qe au-->av dhe me pas je munduar te shkasesh me artificen sofiste te "shtresave"(ne nje kohe qe te pakten, per nje prej gjuheve, shqipes, ti nuk ke informacion historik), perseri je gabim, sepse nje zanore si u-ja e latinishtes eshte produkti i shkruar i shnderrimit te gjysemzanores j-ë te shqipes, ne fjalen origjinale gajz apo gëjzim, e cila nga ana e saj sherben, per te bere nje kalim te bute nga zanore e hapur si a-ja ne nje bashketingellore aq te larget si z-ja.
Prezenca e j-se e ben kalimin jo "dramatik" duke e bere shqiptimin te lehte duke afruar tingujt:



Kaq e vertete eshte kjo, sa ne nje gjuhe neolatine(gjysem) si anglishtja fjala gau-dum e latinishtes eshte bere gay(lexohet gej).
Vete fjala shqip, qe shpeshere ne zonat rurale, gjendet akoma gejzim apo gajz, ka nje pararendese vepruese aktive, fjalen gajas:

GAJAS kal.
1. E lodh shumë, e mundoj dikë jashtë mase derisa t'i pritet fuqia dhe t'i zihet fryma; bëj që të meket nga të qeshurit ose nga të qarët. Na gajasi me ato që na tregoi.
2. jokal. Gajasem. Gajasi së qari (së qeshuri). Gajasi së ecuri (së bërtituri).
3. jokal. Më thahet goja (nga etja, nga ethet etj.), mjakem. Gajasën për një pikë ujë.

Pra fjala vjen ne shqip me nje set te plote aktiv foljesh dhe emrash te ngjashem, perse duhet te huazojme kete nga latinishtja?
Dhe nje pyetje, qe do ta bej ne te gjitha shpjegimet e mia:

VALLE NUK KISHIN FJALE SHQIPTARET PER GAZIN, QE DUHET TE HUAZONIN DHE NDRYSHONIN NJE FJALE TE HUAJ????

Po vajin( antonimi i gazit) e morren prape prej latineve? Po gazavajin?

GAZAVAJ m.
1. Gëzim dhe hidhërim bashkë, gjendje e gëzueshme dhe e vajtueshme njëkohësisht.
U shkreh në gazavaj.
2. përd. mb. Që shpreh gëzim dhe vajtim. Iso gazavaj.
3. përd. ndajf. Me të qeshur e me të qarë, me gëzim e me hidhërim njëkohësisht.
E përcolli gazavaj.

[Zeus10]

lat.aurum>shq.ar (e pare)

Pervecse fjala ar(or gegerisht) eshte gjuhesisht, historikisht dhe llogjikisht me e vjeter se aurum, perseri shtrohet pyetja: "Pse valle shqiptaret duhet te prisnin te shfaqeshin romanet, qe te emertonin nje nga produktet me te bukura te natyres, sipas gjuhes se huaj?"

[Zeus10]

lat.sagitta>shq.shigjete/shingjete(i pare)

Fjala shi-gjetë flet vete shqip dhe nuk ka nevoje per shpjegime. Megjithate per ty qe i ke mbyllur SY-të e mendjes, per ta gjetur ate si nje huazim nga jashte, une po harxhoj kohe dhe po ta shpjegoj:
SHIGJETE= shi(shikoj, see[eng]) + gjet(mbas foljes gjej)
sipas ketij shpjegimi:

SHIKOJ kal.
1. Hedh sytë mbi dikë a mbi diçka për ta parë, drejtoj vështrimin mbi të; përpiqem të dalloj diçka me anën e të parit; ndjek me vëmendje, vështroj për një kohë të gjatë, sodit. Shikoj orën (termometrin). Shikoj qiellin (hënën, retë, yjet).
E shikoi nga koka (deri) te këmbët. Ç`më shikon ashtu? Shikoj me dylbi (me mikroskop, me teleskop). E shikoi me gëzim (me trishtim, me vëmendje, me kujdes). Shiko sa vajti ora! Shiko a duket treni! Shikojmë dallgët e detit (bukuritë e natyrës).
2. jokal. Hedh vështrimin në një drejtim të caktuar, i kam sytë të kthyer drejt diçkaje, vështroj. Shikoj nga dritarja. Shikonte me bisht të syrit. Shikoi shkarazi (fshehurazi). Shikonte përreth. Shiko këtu (drejt)! Mos shiko prapa. Pse shikon andej? Shikoj përjashta.

GJETJE f.
1. Veprimi sipas kuptimeve të foljeve GJEJ, GJENDEM. Gjetja e prejardhjes. Gjetja e zgjidhjes. Gjetja e metodave të reja (e rrugëve të reja). Gjetja e numrit të panjohur.
2. fig. Zgjidhje e goditur në një vepër ose shkrim; diçka e kapur bukur ose mirë. Gjetje artistike. Gjetje e goditur.
3. kryes. arkeol. Sendet që zbulohen gjatë gërmimeve. Gjetjet arkeologjike. Gjetje të rastit. Përshkrimi (datimi) i gjetjeve të reja.

E pra shigjeta, eshte ajo arme qe DREJTOHET ME SY ose e GJEN ME SY objektivin dhe une te garantoj, qe nese kjo eshte pjese e leksikut te latinishtes, E PERDORUR NGA ROMAKET E LASHTE eshte nje huazim i paster nga shqipja dhe sikur latinishtja te kete qene e folur ne krye te heres(gje per te cilen dyshoj shume).

[Zeus10]

Lat.cubitus>shq.kuti

A nuk do te ishte me e llogjikshme, qe fjala cubitus e latinishtes, te kishte rrjedhur nga fjala shqipe KUB, ne vend qe te kishte dhene fjalen tjeter shqipe kuti, qe nga ana e saj mund te kete ardhur nga fjala shqipe kut?

KUT m.
1. vjet. Njësi për të matur gjatësinë, e barabartë me 64 ose me 80 centimetra.
Matnin pëlhurën me kut. Bleu tetë kute basmë.
2. Pjesa e krahut nga bërryli deri te gishtërinjtë; masë gjatësie sa kjo pjesë e krahut (për litarë etj.). Llëra dhe kuti.
3. Më i gjati nga të dy shkopinjtë në lojën cingëlthi. Gjuaj me kut.
* Nuk i doli në kut nuk i doli ashtu siç e kishte parashikuar (një punë, një llogari etj.). Nuk e nxori në kut nuk ia doli mbanë, nuk e përfundoi dot mbarë (një punë). Nuk më hyn në qese (në trastë, në kut) diçka shih te HYJ. E mat me kutin e vet e vlerëson diçka sipas mundësive e aftësive të veta, sipas pikëpamjeve të veta ose ashtu si i vjen mirë a i pëlqen atij.

[HylliArbenor]

Zeus argumentet jane te tipit fonetik, morfologjik dhe historik..po mund edhe te perdoret llogjika e thjeshte. psh. si mund te jete fjala civitas, fjale qe e gjejme ne te gjitha gjuhet neoromanxe, fjale qe ka dominuar letersin latine e te gjitha koherave, nje fjale shqipe?? valle do arrish te pohosh qe perandoria romake ishte shqiptare dhe jo romake?? behemi serioz tani. un nuk e kuptoj perse je kaq sensitiv ndaj huave, ato jane gjera krejt NORMALE ne çdo gjuhe te botes. nuk esht shenje nenshtrimi o "kulture me me pak vlera". aspak. turqit na dhane dhjetra fjale, poashtu sllavet, greket, romaket, po edhe ne u kemi dhene fjale atyre, natyrisht jo ne te njejten sasi se s'ishim ne ate pozite. Huat dallohen duke u nisur nga principi shkencor i gjuhesise krahasuese sipas te cilit gjuhet i ndertojne fjalet sipas karakteristikave morfologjike dhe fonetike UNIKE te tyre(ky process esht universal dhe perdoret per te gjitha gjuhet), dhe pastaj duke studiuar historine e kontakteve midis popujve. p.sh., si e kupton ti qe fjalet çakmak, biçak, çibuk, tenxhere, penxhere etj jane fjale turke? thjesht duke i krahasuar ato me leksikun shqiptare dhe ate turk, veme re qe morfologjia dhe fonetika e tyre esht krejt e huaj per ne, po ne turqisht jo vetem kane nje kuptim, po iu pershtaten fare mire struktures morfologjike dhe fonetike te saj (pa konsideruar provat historike qe vertetojne futjen e tyre ne gjuhen shqipe). e njeta gje me huat nga gjuhe te tjera. fjalet qe te shkrova(dhe dhjetra e dhjetra te tjera) jane fjale qe i perkasin krimatrise kulturore dhe gjuhesore latine. ja argumetat gjuhesore:

lat.gaudium<gaudere<rrenj.IE. ga. Zhvillimi i palato-velareve(te shkrira) e dialekteve italike nga PIE;
kʲ → k
ɡʲʱ → ɡʱ
ɡʲ → ɡ
krah. gr.gatheo,gethos me te njejtin kuptim, nga e njejta rrenje e lat.gustos e gr.geyo-shije,shijoj,kenaqem. rrenja ga ne shqip nuk ka nxjerr rezultate, egziston goje/gole qe mund te lidhet semantikisht, po ajo esht hua latine e lashte nga gula.
aurum<ausum nga rotacizmi, vjen nga e njejta rrenje e gr.ayros e lat.aes-baker, tip metali i shndritshem, dhe poashtu e fjales aurora<auso+hora-ora e agimit, ora e drites dhe austro-ere qe fryn nga lindja. krah.lit.auszra,sanskritishten ushasa dhe gjerm.Osten-agim,vend nga lind djelli. rrenia e S-ve haset shpesh ne latinisht si p.sh.ne fjalen gramen-bar<grasmen(krah. ang.gras-bar). ne shqip rrenja esht "ag/adh" jo "as".
lat.sagitta<sagire-te nuhatesh, te gjuash, nga e njeta rrenje e lat.sequor-te ndjekesh, dmth. "ajo qe te ndjek per te te qelluar". siç e sheh fjala shpjegohet shume lehte me latinishten sepse rrjedh nga nje folje e saj. fjala shqipe korrispondente esht sheh/shih/shikoj dhe duhet te kishte dhene nje *shikate/shikete qe prape do te ishte nje konstrukt jonaturale i shqipes(dmth i ndertuar me forma mentis latine).
civitas<lat.civis-ai qe rri ne nje vend, nga e njejta rrenje PIE ki-te rrish,qendrosh rrjedh sanscr.kevs-qytetare,cete-te rrish,shtrohesh, gr.keitai,koime-te banosh, shtepi,banese,lit.keimas-fshat,anglosaks.ham-shtepi,banese etj. mund ta lidhesh edhe me gr.koimao-i pergjumur(dhe mbase me shq.gjume,dialct.qume/kume, veç qe fjala jone rrjedh nga *glume/glumb dhe lidhet me ang.slumber-i pergjumet). nuk besoj qe shqipja te ket zhvilluar konceptin e qytetit/civitas duke u nisur nga gjumi,po ke prova per kete tregoj.
kuti<cubitus<gr.kubos<gr.kupto-te perthyesh, esht fjale me origjine greke e hyre nga latinishtja. ne shqip do te kishim patur *kup/kap. renia e b-se shpiegohet, si ne shume hua te tjera, qe te jete marre nga forma cubitus ku ajo esht rrokje e mesme, qe shqipja gjthnje rrezon(shih mjek<medicus, perralle<parabola, bekoj<benedicere,mallkoj<maledicere etj).
per fjalet si sanitas,veritas,civitas,universitas, etj-shend-et,ver-tet,qyt-et,universit-et etj, shihet qarte qe keto fjale qe i perkasin kultures dhe letersise latine marrin te njejten strukture ne shqip me finalen -et/tet. ne te njejten menyre ruhen p.sh. terminacionet latine ne gjuhe te tjera, shih.gjermanishten -ismus, Faschismus, Komunismus, Konformismus etj.
fjalen pomus e gjejm dhe ne lat.putus-femije, puer-djale,femije,pullus-kelyshe dhe gr.poieo-çel,poia-bar,pais-djale,femije, dhe sanscr.putras-femije,djale. ne shqip kemi po foljen pjelle/mbjelle dhe fjalen pele qe mund ti lidhet fjales peme, po siç thashe esht fjala bime<mbij/mbjell qe esht konstrukt shqipe (duhet te kishim patur *pime/pyme ashtu si pyll, e ngjashme me gjerm.lashte bum-peme,dru, dhe angsaks.beom).alternimi e-o me hua te tjera latine esht i qarte.
crux jep kryq ashtu si calix jep qelq. crux rrjedh nga e njeta rrenje e curvus-i shtrember, kjo fjale ne lashtesi donte te thoshte thjesht torture(dihet si perdorej prej romakeve). paralelizmi semantik torturoj-perthyej,shtremeroj e gjen p.sh. edhe ne gjermanisht foltern-te shtremerosh,torturosh dhe ne vet fjalen totruroj<lat.torquere/tortus/torsus-te perthyesh,i perthyer.
inperator dhe imperium esht konstrukt latin in+parare-te besh gati,lat.paratus-gati, i vendosur, ngjashmerisht fjala augustus rrjedh nga augere-te rritesh,forcosh,besh te madh. keto fjale nuk kane se si shpjegohen ne gjuhen shqipe se jane konstrukte te brendeshme te gjuhes latine.
personalisht mendoj qe te mohosh huazimet esht gje e kote dhe e demshme, sepse jane realitet dhe process natyral i çdo gjuhe. po prape jam jam i interesuar te dij versionin tend.

[Zeus10]

Cfare eshte kjo me siper Hylli? Si pretendon te marresh nje pergjigje korrekte, per gjithe kete konglomerat te qellimshem, iracional, te rremujshem nga ana jote? Cila mendje normale, mund te tentoje te jap nje pergjigje, per nje person qe i paafte te perballoje biseden, e mbyt ate me 1000 gjera dhe e fut ne 'shtigje' dhe 'monopate' qe skane lidhje fare me te? Pastaj ankohesh, qe pse e kthejme ne personale.

[Zeus10]

Lat.imperator/iperatorem/imperum>perendim/perandori (perandoria romake ndodhej ne perendim te Ilirise

Po e le percatjen tende mbytese dhe po vazhdoj me shpjegimet nje nga nje dhe qarte.
Fjala imperator e latinishtes ne kuptimin e saj si perandori, vjen nga nje fjale po latine imperator, qe ka kuptimin: e pergjithshme(gjitheperfshirese, duke pasur parasysh gjithe territoret ne varesi).
Le ta shqyrtojme pak me me hollesi kete fjale, cfare kemi:

im-pera-tore_______vs_________per-gjithe-shem
Ne kete ekuacion gjuhesor le te reduktojme pjeset e bashkengjitura te panevojshme si im(latinisht) si parashtese dhe ate shqipe shem, sepse jane parazitare dhe nuk jane njesoj te perfaqsuara.
Cfare kemi pas reduktimit?
per(a)-tore_______vs_________per-gjithe

Per eshte nje parafjale e shqipes qe tregon perfshirje. Por per fatin tend te keq dhe :
tore=gjithe( te dyja jane shqip, e para ne nje dialekt verior):

te tere=te gjithe

[col]TËRË pakuf.
1. Që është në tërësinë e tij, pa i hequr a pa i përjashtuar asnjë pjesë, pa lënë jashtë asgjë, i gjithë, i plotë, jo i pjesshëm. Tërë bota (vendi, krahina, fshati, lagjja).
Tërë shkolla. Tërë njerëzit (populli, shokët, nxënësit). Tërë ditën (natën, javën, muajin, vitin). Tërë kohën. Tërë jetën. Tërë atë ditë (atë natë, atë kohë). I thirri tërë miqtë. E kam me tërë mend. E hëngri tërë bukën (gjellën). E piu tërë gotën (qumështin, ujin). E shtyu me tërë fuqinë.
2. Përdoret pranë një përemri dëftor për të treguar shkallën më të lartë të një tipari; gjithë. Tërë ajo punë. Tërë ai gëzim. Tërë ato të mira.
3. përd. ndajf. Përdoret në trajtën e pashquar të një emri në kuptimin «krejt, plot; gjithë». Erdhi tërë gëzim (tërë qejf). Ishte tërë inat. Vendi ishte tërë bar (lule).
Mishi ishte tërë kocka (dhjamë). E kishte fytyrën tërë preka. Ishte bërë tërë gjak (baltë, djersë).|GJITHË pakuf.
1. Që është në tërësinë e tij, pa i hequr a pa i përjashtuar asnjë pjesë, pa lënë jashtë asgjë; që i përfshin së bashku tërë sendet, qeniet a dukuritë e njëjta, të cilat përbëjnë një sasi a shumicë; tërë. Gjithë vendi (bota, krahina, fshati, lagjja). Gjithë Shqipëria. Gjithë shkolla. Gjithë njerëzit (shokët, nxënësit). Gjithë kafshët (shpendët). Gjithë populli (rinia, punonjësit). Gjithë ditën (natën, javën, muajin, vitin). Gjithë jetën (kohën). Pasuri e gjithë popullit. E hëngri gjithë bukën (gjellën). E piu gjithë ujin (qumështin). Si gjithë të tjerët njësoj si të tjerët, pa ndonjë ndryshim nga të tjerët. Këtu është gjithë çështja.
2. Përdoret me parafjalët «me» dhe «në» për të treguar shkallën më të lartë të shfaqjes së një ndjenje a të një dukurie (zakonisht të shprehura me emra abstraktë). Me gjithë zemër (shpirt, dëshirë). Me gjithë mend pa shaka, përnjëmend, seriozisht. Në gjithë gjatësinë (gjerësinë) e rrugës. Me gjithë vëmendjen (kujdesin) e duhur. Me gjithë forcën (fuqinë). Me gjithë qejf me dëshirë, me kënaqësi, pa asnjë kundërshtim.
3. Përdoret përpara një përemri dëftor për të treguar shkallën më të lartë të një tipari; tërë. Gjithë ai njeri. Gjithë ajo punë. Gjithë ai gëzim. Gjithë ato të mira.[/col]

Pra imperatore do te thote i pergjithshem, qe i perfshin te tere= per te tere(sunduesi i te gjitheve).
Nuk po marre mundimin te te bej shpjegimin e transformimeve ne shqip te kesaj fjale kulture, zhvillimi, qe dhe po te ishte marre nga jashte nuk do te thote asgje. Perkundrazi une te provova, qe pavaresisht kush e ka krijuar, ka perdorur fjale te gjuhes shqipe, per ti dhene asaj domethenie.

[Zeus10]

Lat.imperante>perendi (e trete, kishtare).

Mos abuzo me transformimin e kuptimeve, fjala imperante nuk ka kuptim te mirrefillte Perendi. Kuptimi, ka levizur ne disa fjale dhe nese KISHA e perdor, eshte ne kuptimin e sunduesit. Fjala korrekte do te ishte Deus, Divus apo Dei qe gjendet po ashtu dhe ne shqip peren-di dhe s'ka te beje fare me perandorine. Fjala latine dei apo dius, si dhe ajo "greke" dios(qe ne fakt jane e njejta gjuhe), jane fjala shqipe DI. Nuk do merrem me shpjegimin e saj, sepse e kam bere hollesisht here te tjera.
Perse i perket peren, ajo eshte kallezorja e fjales i/e parë, qe ka dhene derivate, jo vetem ne shqip, por dhe ne gjuhe te tjera, si psh ne frengjisht peren( prind).
Pra fjala Perendi ka te njejten origjin me fjalen prind dhe s'ka te beje fare me fjalen e sajuar latine, imperante.

[Zeus10]

lat.pomum>shq.peme( e dyte, o-te latine dalin e ne shiqipe, fjala autoktone shqipe esht bime).

Perseri po abuzon, pomum kuptim kryesor ka molle ose frut(kokra e frutit).
Si mund te jesh kaq i pandershem dhe te thuash qe dhe fjalen peme dhe bime(qe jane e njejta gje, nga ana gjuhesore, si dhe kuptimore) ne e paskemi huazuar, prej latineve? Si i quanim ne pemet dhe bimet para sundimit roman?
Qe pema eshte nje dru dhe nje bime njekohosisht, kete e di dhe nje femije kopshti:

BIMË f.
1. Dru, shkurre, barishte, lule, kërpudhë a qenie tjetër e këtij lloji, që mbin, rritet e jeton zakonisht e ngulur në një vend, që e merr ushqimin nga toka dhe nga ajri me rrënjë e me gjethe dhe që shumëzohet me fara ose me lastarë; emër i përgjithshëm për qenie të tilla të gjalla, që rriten në tokë ose në ujë dhe që dallohen nga kafshët, nga që nuk lëvizin vetë. Bimë të egra (të buta,të dobishme).Bimë njëvjeçare (shumëvjeçare).Bimë pyjore (barishtore, bishtajore, grunore). Bimë kacavarëse (ngjitëse). Bimë mjekësore. Bimë vajore, (mjaltëse, helmuese, ngjyruese).

herba=bime (te dyja forma te brendaeptuara te foljes bëj)

Problemi qe ti nuk kupton, apo qe nuk do ta kuptosh, eshte qe si ka mundesi, qe shqiptaret nje popull teresisht baritor dhe bujk i lindur dhe me nje gjuhe vatre larg te qenit gjuhe kulture dhe larg influencave te huaja, do te huazonte kete term nga nje gjuhe teresisht te lindur dhe orientuar per kulturen.
Per me teper, termi korrekt per nje peme ne latinishten klasike eshte arbore, qe jo vetem perputhet me fjalen bimë(beme, berje) por dhe shpjegon fare qarte kuptimin e fjales:

qe bene, qe prodhon

BËRË mb.
1. Që është kryer, që ka përfunduar, që është bërë. Punë e bërë. E gjeta të bërë.
E thënë, e bërë. Ia bënë të bërë.
2. I pjekur, i arrirë (për frutat e perimet); kund. i pabërë. Mollë (kumbulla) të bëra.
I këputi të bërat e të pabëra. 3. bised. Që është prodhuar nga zejtaria ose nga industria dhe jo vetë në shtëpi, i gatshëm; që nuk është krijuar në natyrë, por është përgatitur nga njeriu, artificial. Rroba të bëra. Bukë e bërë. Diamant i bërë.

Kjo fjale per me teper une kam pershtypjen, qe eshte dhe emri yne kombetar:

arbore(latin)----arber
albore(italian)---alban
ylli(""grek"")-----pylli
yllirians----pyllirians
epyri(vendi i drunjve)-----epiri
pylloria(kujtimet e Muzakit)---epiri

[Zeus10]

[ laudem>lavde, )

Edhe ne kete rast je gabim. Lavde eshte nje emer ne shqip, qe origjinen e ka nga FOLJA shqip levdoj apo lavderoj.
Cfare eshte lavderimi?

LAVDËROJ kal.
Them fjalë të mira për të ngritur lart dikë a diçka, ngre lart meritat e një njeriu; e çmoj a e lavdëroj lart një punë; i thur lëvdata dikujt a diçkaje, mburr; lëvdoj.
E lavdëroi para të gjithëve. E lavdëroi shumë veprën.

Pra eshte e qarte se shqipja bart diftongun LA qe tregon LARTESI, kurse pjesa tjeter doj(lav+DOJ), tregon dashuri, adhurim.
Pervec kesaj, kjo shprehje vjen ne shqip, ne te gjitha figurat e rendesishme te ligjerates, qe tregon qe ajo eshte thellesisht e elaboruar:

LËVDOJ kal.
Lavdëroj, mburr. E lëvdoi djalin (vajzën). Ia lëvduan punën
LAVDËRESË f.
Lëvdatë.
LAVDËRI f. vjet.
1. Lavdi. Kurora e lavdërisë. Ditë lavdërie.
2. Lëvdatë.
LAVDËRIM m.
1. Veprimi sipas kuptimeve të foljeve LAVDËROJ, LAVDËROHEM.
Fletë lavdërimi. Letër lavdërimi.
2. Fjalë të mira që thuhen për të ngritur lart dikë a diçka, lëvdatë.
Lavdërime të merituara. I bëri shumë lavdërime. Nuk dehet nga lavdërimet.
LAVDËROHEM vetv.
1. Lavdëroj veten, lëvdohem, mburrem. Lavdërohet shumë.
I lavdëroheshin njëri-tjetrit.
2. Pës. e LAVDËROJ.
* S'është as për t'u sharë, as për t'u lavdëruar shih te SHAHEM.
LAVDËROJ kal.
Them fjalë të mira për të ngritur lart dikë a diçka, ngre lart meritat e një njeriu; e çmoj a e lavdëroj lart një punë; i thur lëvdata dikujt a diçkaje, mburr; lëvdoj.
E lavdëroi para të gjithëve. E lavdëroi shumë veprën.
LAVDËRUAR mb.
1. Që lavdërohet prej të tjerëve, që ka marrë lavdërime.
2. Përd. em. sipas kuptimit të mbiemrit. I duruari, i lavdëruari. fj. u.
LAVDËRUES mb.
Që ngre lart punën ose meritat e dikujt, që lavdëron; që i thur lëvdata dikujt a diçkaje, që mburr. Fjalë lavdëruese. Letër lavdëruese. Artikull lavdërues.
LAVDËRUESHËM mb.
Që është për t'u lavdëruar, që meriton të lavdërohet. Punë (sjellje) e lavdërueshme.
Përpjekje (arritje, përparime) të lavdërueshme. Në mënyrë të lavdërueshme.

ne ndryshim nga latinishtja qe vjen vetem me nje figure sporadike te ligjerates.