Ancient Greek - Albanian Lexicon

[bardus]

Ne nje varg te Iliades , lib.12 , vargu 338 :


ἀϋτὴ δ' οὐρανὸν ἷκε

ahti te Urani iku( shqip)

the shouts hit skyward,


__________________
δ' trajte e shkurtuar e δε ndajfolje , e njejte me shqipen te , shume here helenet e ngjisnin ne fund te fjales, gje te cilen e kam permendur ketu jo shume kohe me pare ; οὐρανὸν , Urani ''qielli'' ; ἷκε , koha e kryer e thjeshte e foljes shqipe ik - > iku . ; ἀϋτὴ , kjo fjale e helenishtes se lashte perkon me fjalen shqipe AHT , renkim i thelle m. arb.shih AFSH,~I 1-4. Ahti i detit.; -aft, aht ahë ‘breath, vapour, fiery breath of the fire’ Gr. ἀϋτμή ‘breath, fiery breath, fragrance’; (Hes.) ἀετμόν . τό πνευ̃μα (B.Demiraj,Pok.). Ne rastin e ἀϋτὴ,ἀϋτμή ndryshojne vetem prapashtesat emerore -ὴ , - μή.

[Zeus10]

Ne vargjet e Homerit, shpesh, per te treguar dicka qe eshte e stermadhe, ose shume e egzagjeruar, perdoret:

μάλα-----------------very, exceedingly

Kjo eshte e ngjashme me menyren se si e perdorim ne gjuhen shqipe sot:

MAL m.
* Prapa malit shumë larg, në një vend të humbur. I dha malin dikujt e detyroi të arratiset, e bëri të marrë malet. Një mal ditë një ditë të gjatë; një pjesë shumë të madhe të ditës. Është sa një mal është shumë i madh, ka përmasa shumë të mëdha (për qenie të gjalla e për sende). Sheh prapa malit (përtej bjeshke) shih te BJESHK/Ë,~A. Si mali me borë shih te BOR/Ë, ~A. Mori malet shih te MARR. Rrëzon (shemb) malet dikush shih te SHEMB. I bën malet fushë dikush është shumë i zoti e këmbëngulës, bën edhe të pamundurën. M'u bë zemra mal u gëzova shumë, u gëzova pa masë. I duken malet shesh shih te

pra menyra simbolike e shqipes, duke krahasuar me dicka shume te madhe, si puna e malit, per te dhene nje kuptim te egzagjeruar, eshte perdorur dhe ne te ashtequajturen: "Greqishte Homerike".

[bardus]

Ne vazhdim disa interpretime nga filologu i madh arberesh Demetrio Camarda :

''Saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese''

μροτος > βροτος , lat.morior , vras ; ραιω = Fραιω
ματις Hsch. , Dorik μαδδων , i madh
α-νηρ , shqip νεερ , νιερ , njeri , skt.nar
aeol. Fετ-ος , 'vjete , vite'
aeol. παλ-ος, ' balj-e , balje-ta'
θρεω , θρε-σ-ω ( *θρε-σει-ω) , - ' thres , thre-se' therras
γουρ-ε , Hom.γυραι ,it.pietra, ' gure'
χοανη , χωνη , ' hon-e'
φλαζ-ω , φραζ-ω , ' flas-e'
λαικα-σ , v. λαικα-ζω ' ljaik-e , laik-e '
κιρκ-ο-ς ' kjark-u' [ qarku]
λιχμαι-νω ' ljakmoj'
κολλικ-ιον , κολλιξ ' kulac-e'
η , Dor.α ' ajo'
Fελη-ον , Fελ-αιον = ελαιον ' valje , vaije , voi . voije '
ουαγε-τε ' vage-te'
βαθρο-ν ' vater '
αρα-τος ' ura-ta '
νυν-ι ' nan-i
πλu-ν-ω ' shplaj '
_________

[bardus]

στρωμνή------(lexohet)------shtromnë ose shtromni
..qe natyrisht ne kuptimin modern, do te jepte dyshekun.

Shume e drejte Zeus, fjala strome gjendet tek arbereshet ,

Strómë – > dyshek, por duhet ta permend se eshte edhe latinisht stroma ''a bedcovering ''


gjithashtu Homeri ka perdorur fjalen shtrese :

''πορφύρε' ἐμβαλέειν στορέσαι ''

Hodhi siper shtresat e purpurta.

Te tjera trajta nga Hesychius jane στορέσαι , στρωσαι ,στρῶσις '' spreading, covering,''

[bardus]

Demetrio Camarda

εγγuς,εγγιζω ' ngas'
τειρ-ω ' tjerr'
χολ-ος ' helm '
ποιητης ' beitar '
χερα ' ora'
ερεβος ' verber '
ορχις , χοιρας ' herdhe-ja'
τρυ-ω , τρυ-χ-ω
πρι-ω ' pres'
λιθ-ος ' leth- dhi'
κρι-νω ' kre-ije , krentje'
σπε-ος ' shpi'
γενεα, γεννα ' gjinia, gjindja '
ελ-ω , ειλ-ω , Dor.σελω , ' sjell'
ρε-ω ( ρυ ) , rrjedh
ζυγος . it giogo ' zgjedhe '
μιτ-ος 'mjet-e , mjett-a [lesh]'
κορεω , [ κειρ-ω ?] ' qeroj'
λεχω , pass.alb. ' lehem' , la levatrice ' lehona'
βαι-ν-ω, βε-ν-θ-ος 'vent-e , vend-e'

[Zeus10]

ερεβος ' verber '

Me beri pershtypje kjo Bardus. Shume perafrim i qelluar, ndoshta i sakti. Nderkohe a duhet ta perjashtojme

ερεβος= errët, nga folja err:

ERR kal.

1. E mbaj dikë deri vonë natën, e vonoj derisa ta zërë nata. Më erri nata më zuri nata. Mos më err.
2.E bëj dikë të mos shohë fare a të mos shohë mirë për një farë kohe, e verboj.
Ia erri sytë dielli.
3. fig. E bëj të mjerë a fatkeq, nxij. Ia erri jetën.
* I erri sytë vdiq.

[bardus]

Ashtu mendoj edhe une Zeus, megjithese te tjere thone se verbër vjen nga Lat.orbits e parashtres.V - , s`besoj se kane te drejte sidomos kur sheh trajtat helene ,
ἐρε - ; ἠ-ερ -; ὄρφ - ἐρέ -β .
ἐρεμνή ; ἐρεβεννὴ ; ἔρεβος ; ἐρέβη. ; ἠέρα ; ἠερόεν ; ὀρφναία ; ὄρφνη
te cilat kane si rrenje (t) -err ' dhe zanoren /e/ te pandryshuar .Shume fjale me nisjen V- , Camarda i sjell si te digames, F- ἔρεβος ' V-erbër' .

[ALBPelasgian]

fjala strome gjendet tek arbereshet .... gjithashtu Homeri ka perdorur fjalen shtrese : ''πορφύρε' ἐμβαλέειν στορέσαι '' Te tjera trajta nga Hesychius jane στορέσαι , στρωσαι ,στρῶσις '' spreading, covering,''

Kjo fjale, te pakten nji variant i saj, eshte e regjistruar edhe tek mesapet:

[Zeus10]

Une mendoj qe klasteri κτ, i greqishtes, qe bart gjithe kuptimin e foljes vras, origjinon nga folja shqipe (me )kthy-----> ti ndërrosh jeten dikujt, pra me nje fjale : " ta vdesesh".
Pra ne ndryshim nga folja korresponduese shqip : 'vras', qe e merr kuptimin nga folja 'ra' , me i ra, me e godit=vras, κτ-ja e greqishtes, tregon nje veprim, qe i 'kthen' jeten perfundimisht viktimes, kurse 'vras' e shqipes, jo detyrimisht eshte fatale:

2. Godit një pjesë të trupit tim ose një tjetër me diçka a pas diçkaje, duke shkaktuar dhembje e plagë; e bëj me gjak, e gjakos. I vrau syrin. E vrau mushka. Vrau këmbën (dorën, gjurin). Vrau ballin. E vrau pas gurit. Ku je vrarë kështu?

[bardus]

Në tumat e fshatit Kryegjat, ne vitin 1983 , u zbulua nje skelet i varrosur permbi nje mburoje, te cilen arkeologet e cilesuan si maqedone te lashte( ne foto me duket si ilire) ,sidoqofte kete pamje ne figure desha ta perdor per te zberthyer shprehjen famshme te nenave spartane kur percillnin bijte e tyre ne lufte “ ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς “ ,per te cilen ka pature disa perkthime sikur "Either this or upon this" .

-ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς
-ja në të, ja mbi të - shqip;

te gjitha fjalet jane njesoj si ne shqip ,ἢ / ja ; τὰν / në të ; ἐπὶ τὰς / mbi të

Kuptimi i sakte i kesaj shprehje eshte:

'' ja i gjallë (pas mburojës) si luftëtar , ja i vdekur si hero ( përmbi mburoje)''.



http://epokaere.com/Articles/8/53800/Im ... i_madh.jpg
http://epokaere.com/index.aspx?SID=13&P ... 00&Ctype=1

[Zeus10]

Nje shprehje me origjine thrake, por qe ishte shume e perhapur ne Greqine e Lashte:

Εμβάδες-------nje lloj kepuce, çizme apo sandalle

Buron nga shqipja : 'e mbath'

MBATH kal.1. Vesh në këmbë (këpucët, çorapet etj.); vesh diçka në trup nga mesi e poshtë; i vesh dikujt këpucët etj.; kund. zbath. Mbath këpucët (çizmet, opingat).

antonimi: zbath

ZBATH kal.1. Heq (këpucët, çorapët etj. ose veshjet e poshtme); i heq dikujt këpucët, çorapët etj. ose veshjet e poshtme; kund. mbath. Zbath këpucët (çizmet, çorapët). Zbathi pantallonat. Zbathe pak fëmijën! E zbathën fare.

[Zeus10]

Nje fjale pjese e leksikut te te ashtequajtures "Greqishte e Vjeter", eshte dhe shprehja:

στερρός= hard, difficult

Une jam shume i bindur, qe kjo fjale e merr kuptimin nga folja shqip shteroj:

SHTER jokal.1. vet. veta III. Pakësohet shumë a mbarohet fare (uji i një rrjedhe a i një pusi etj.); thahet. Shteri lumi (përroi, pusi). Shteri uji. Qau sa i shterën lotët qau shumë sa iu sosën lotët. Nuk shteret deti me lugë. fj. u.
2. edhe kal. Bëj që ta pakësojë shumë a ta presë fare qumështin; vet veta III i pakësohet a i ikën fare qumështi; e pakëson shumë a e pret qumështin. I shteri qumështi. Shterën dhitë. Dhentë e shterën qumështin. E shteri lopën se s'di ta mjelë.
4. vet. veta III fig. Mbaron, s'mbetet fare, humbet krejt, merr fund. Po i shter drita e syrit. I kanë shterur sytë. Nuk i shter kurrë gëzimi (besimi). Nuk u shterin forcat (fuqitë). Shteri dashuria e tyre.
5. edhe kal. fig. shih SHTEROJ 4,5.
6. kal. fig. Ia merr të gjitha fuqitë, e shkreh, e rraskapit. E shteri puna e tepërt.
Ia shteri fuqitë sëmundja.

sipas idese qe shterimi sjell veshtiresi.

[Zeus10]

Po kjo fjale ka nje tjeter kuptim:

στερρός=barren, infertile

qe i korrenspondon fjales shqipe:

SHTERP mb.1. vet. f. Që nuk pjell fare ose që nuk është mbarsur një vit (për femrat e rritura të disa kafshëve shtëpiake si delja, dhia, lopa etj.). Dele (dhi, lopë) shterpë.
2. vet. f. bised. Që nuk lind fëmijë. Grua shterpë. Mbeti shterpë.
3. Që nuk lidh fare (për lulet); që nuk ka lidhur kalli (zakonisht për misrin). Lule shterpë. Ajo tokë e lë shterpë bimën.
4. Që nuk prodhon; i varfër; që nuk jep më, që ka shteruar; që nuk përmban minerale të dobishme. Tokë shterpë. Ara shterpa. Pus (nafte) shterp. Shkëmb shterp. min.

[rrëqebull]

Në tumat e fshatit Kryegjat, ne vitin 1983 , u zbulua nje skelet i varrosur permbi nje mburoje, te cilen arkeologet e cilesuan si maqedone te lashte( ne foto me duket si ilire) ,sidoqofte kete pamje ne figure desha ta perdor per te zberthyer shprehjen famshme te nenave spartane kur percillnin bijte e tyre ne lufte “ ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς “ ,per te cilen ka pature disa perkthime sikur "Either this or upon this" .

-ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς
-ja në të ja mbi të - shqip;

te gjitha fjalet jane njesoj si ne shqip ,ἢ / ja ; τὰν / në të ; ἐπὶ τὰς / mbi të

Kuptimi i sakte i kesaj shprehje eshte:

''ja mbrohu (pas mburojes) i gjalle si luftetar , ja i vdekur si hero ( permbi mburoje)''

Gjetje e shkëlqyer bardus.

Lidhëza e ilirospartakishtes ἢ përkon saktësisht me Shqipen hë (që padyshim ka përputhje kuptimore me ja e madje edhe burim të njëjtë *a > ja/[ha(><hë)]

A II lidh.
2. Përdoret e përsëritur për të lidhur dy gjymtyrë të një fjalie ose dy fjali që veçohen
njëra nga tjetra, që i kundërvihen njëra-tjetrës nga kuptimi ose që plotësojnë
njëra-tjetrën; ose. A unë a ti. A sot a kurrë. A s’e ka ditur, a e ka harruar.

Për më tepër, në disa zona të Toskërisë thuhet për shembull kambë dhe jo këmbë siç do të pritej, pra edhe τὰν/τὰς është motërzimi ta (siç thuhet në shumë të folme gege) i përemrit të.

Pra:

ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς = hë tán hë 'pi tás = hë (me) tán, hë mbi tás = hë atën hë sipër atës = hë shqytën hë sipër shqytës

hë [përdore] atën hë [do të të kthehesh] sipër atës ≈ hë [përdore] shqytën, hë [do të kthehesh] sipër shqytës

Kshuqë kemi gjithashtu një përkim morfologjik tejet domethënës midis spartakishtes (që është një e folme ilirishtojugore me gjurmë të shumta dialektesh veriore, pra që ndërlidh dhe na dëshmon ilirësínë e "greqishtes së lashtë") dhe Shqipes sepse mbaresat -ν dhe -ς janë plotësisht të përkueshme me të folmen parake Shqipe që ende ruhet tek-tuk në dialekte të caktuara:

(me) atë-n = (me) atë-ja, pikërisht (me) atë gjën = shqytë-n
(mbi, sipër) atë-s = (mbi, sipër) asaj gjës = (përmbi, sipër) shqytë-s


Përmbledhtas, për mendimin tim, kuptimi i kësaj shprehjeje lakonike në kuptimin e plotë dhe të gjithanshëm të fjalës, është ky:

Hë tregohu i shkathët dhe mos ngurro ta përdorësh shqytën me aq zgjuarsi sa që do të dish të përdorësh shpatën për t'u kthyer fitimtar, biri im, hë do të mundesh dhe veçse eshtrat e tua të mbledhura brenda shqytës do të kthehen në vendlindje për t'u varrosur.

[bardus]

Rreqebull edhe perputhje fonetike, heta ne kete rast duhet te lexohet sak ἢ = ja . Per vleren e saj fonetike qe heret ka dyshuar Curtius , ndersa Kamarda qe kishte nje arme me shume gjuhen shqipe , ka dhene ea. Une mendoj se ne pozicione te ndryshme ka vlera pak te ndryshme qe shpesh here i kam permendur ketu sipas rasteve p.sh. si fundore shquese e emrave fem. -ja.Ja edhe disa shembuj sa per te krijuar nje pershtypje rreth saj:

δοκή '' vision, fancy'' = δοχή, Hsch. ' Dukja'

ἡ, dem.pron., that, the oldest and in Hom. , '' ja '' pjesez me kuptim dëftor,

ἔαρ = ἦρ '' v-erë (stinë)'' ( ne kete fjale shohim edhe nje pike origjine te digames F-)

ἰαχή = ἠχῇ '' jehone ''

ὥρμηνα” = ὁρμαίνω

Homer ἰῇ , ''nja , një '' ,


Heta ne fillim te fjales duhet te kete qene e aspiruar h`ja qe e kenaq ate qe solle me lart '' Lidhëza e ilirospartakishtes ἢ përkon saktësisht me Shqipen hë'' , per burimin e saj nga *a nuk jam i sigurte sepse ne alfabet te Kadmit gjendet nje zanore /α/, por /η/ mund te kete qene Hja~Hje(?) dhe ka kaluar neper shume duar dhe sot e shqiptojne /i/ ne Greqi ,por perkthehet eng.'or' , shqip 'ja, o , hë ..'.


Si varjant perfundimtar mund te jete :

ἢ τὰν ἢ ἐπὶ τὰς = ( h-) ja n`ta , (h-) ja mbi ta - ose në të ,ose mbi të .

Nga e folmja e spartaneve po permend σερμοι ,σαρμοι ''zerm, zarm , zjarm'' , ' qe jane njesoj si ne shqip dhe jo thermos ose shume te tjera qe i kemi permendur.


Rituali i varrosjes permbi mburoje ,duhet te kete qene nderi i fundit i te reneve ne fushe beteje i luftetareve.Mburojat qe kane qene te medha ne permasa qe sherbenin edhe per te mbartur te vraret ne lufte.